بهداشت روان به مفهوم تامین و ارتقاء سلامت روانی فردی و اجتماعی ؛ پیشگیری از ابتلا و درمان مناسب بیماریها ی روانی و توانبخشی بیماران روانی است. بر اساس نتایج پژوهشهای انجام گرفته در ایران در سال 1381 تا 1383 در دبیرخانه تحقیقات کاربردی معاونت سلامت ؛ بیماریهای روانی بعد از بیماریهای قلب و عروق رتبه دوم را به خود اختصاص می دهد . 

نکته قابل ذکر اینکه بیماریهای قلبی و عروقی میزان مرگ و میر زود هنگام بالاتر و بیماریهای روانی سالهای توام با ناتوانی شدیدی را موجب می شوند . و در تفکیک بیماری و جنس و رتبه بندی اختلالات روانی در مردان سوء مصرف مواد بعد از سوانح و بیماریهای قلبی رتبه سوم و در زنان اختلالات افسردگی رتبه اول را به خود اختصاص می دهد .

بیماریهای روانی یکی از بیماریهای شایع در عصر کنونی است، سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند این افراد نیاز مند ترین انسانها هستند و در برنامه های توسعه اجتماعی اقتصادی کشورهای جهان سوم، بهداشت در پایین ترین اولویتها قرار دارد. نکته قابل توجه این است که اکثر این موارد در کشورهای در حال توسعه دیده می شود، جایی که شیوع این بیماریها در حال افزایش و مراقبت و درمان آنها امری مشکل به حساب می آید.

با این وجود با نگاهی گذرا به روند بیماریهای روانی و رفتاری و مشکلات ناشی ازآن در سطح دنیا  لزوم توجه جدی به تشخیص، مراقبت و پیگیری شاخص های سلامت روان را بیش از پیش مورد تاکید قرار می دهد برخی از این آمارها عبارتند از :

    بار جهاني 14 درصدی بيماريها بعلت اختلالات رواني ، اختلالات نورولوژي و اعتياد می باشد.

     450  ميليون نفر به اختلالات رواني در سطح جهان مبتلا هستند.

    در جهان 151  میلیون نفر مبتلا به افسردگی، 26 میلیون نفر مبتلا به اسکیزوفرنیا، 125 میلیون نفر معتاد به الکل، 40 میلیون نفر مبتلا به صرع، 24 میلیون نفر مبتلا به آلزایمر هستند.

     ابتلای  2 درصد از مردم به اختلالات شديد رواني ( نظير اسكيزوفرنيا ، دمانس،عقب ماندگي ذهني ، آسيبهاي مغزي )

    4-3 درصد مردم به اختلالات خفيف رواني ( نظير اضطراب ، افسردگي ، وسواس )مبتلا هستند.

     دركشورهاي در حال توسعه ، از هر 5 بيمار رواني ، 4 نفر هيچ خدمات درماني دريافت نمي كنند.

    از هر 10 نفر بيمار اسكيزوفرني ، 7 نفر درمان نمي شوند.

     سالیانه 844 هزار نفر بر اثر خودکشی می میرند.

    تا سال 2030 افسردگی به تنهایی بالاترین بار بیماریها را در جهان به خود اختصاص خواهد داد.

     بیش از 80 درصد بار بیماریهای جهان به علت اختلالات روانی کشورهای توسعه نیافته است.

     بیماران روانی نظیر افراد مبتلا به افسردگی و اسکیزوفرنیا، 6-4 برابر بیشتر از سایر افراد جامعه دچار مرگ زودرس می شوند.

    افراد مبتلا به اختلالات شدید روانی، قبل از 55 سالگی دچار سکته و بیماریهای قلبی می شوند و کمتر از 5 سال پس از آن زنده می مانند.

    40 درصد كشورها از امكانات آموزش پرسنل مراقبتهاي بهداشتي اوليه برخوردار نيستند.

    در کشور های در حال توسعه گاهی تا 90% مبتلایان از درمان محروم می مانند. 

      69  درصد تختهاي بيماران رواني در بيمارستانهاي تخصصي هستند .

با این توصیف وضعیت سلامت روان در کشورمان داستان دیگری دارد. هر چند در زمینه شیوع و میزان ابتلا به بیماریهای روانی در ایران آمار دقیقی در دست نمی باشد و تا کنون بررسی همه گیر شناسی جامعی در سطح کشور انجام نگرفته است اما براساس مطالعات انجام شده:

    تعداد سالهاي از دست رفته عمر بعلت اختلالات رواني (  DALYs ) 2306382 سال  است.

    در بین بار بيماريها ،  اختلالات رواني با 16 درصد بار بيماري  در جایگاه دوم کشور بعد از حوادث با 28 درصد بار بیماری قرار گرفته است.

    در بین علل اختلالات روانی، به ترتیب  افسردگی با 26 درصد، اعتیاد 24 درصدو اختلالات دوقطبی با 12 درصد از علل مهم بار  بیماریهای روانی کشور محسوب می گردد.

همچنین بر اساس پژوهش دیگری که در سال 1378 در خصوص مسیر مراجعه بیماران روانی به بیمارستان تخصصی انجام گردیده است مشخص شد که :

    84.3 درصد افراد در نخشتین اقدام برای درمان خود به پزشکان عمومی 

     14.5 درصد به درمانگران سنتی

     42.5 درصد کل افراد در طول مدت بیماری خود به دعا نویس

مراجعه می کنند. علاوه بر موارد فوق آخرین وضعیت اختلالات روانی مطابق پیمایش کشوری سلامت روان حاوی نکات تکان دهنده ای است مانند

    اینکه،  6/23 درصد از افراد 64-15 سال حداقل مبتلا به یکی از اختلالات روانی بوده و نیازمند درمان هستند.

    علاوه بر 6/23 درصد فوق،  نزدیک به 13 درصد جمعیت نیز افرادی هستند که بیمار نیسته ولی به دلائل مختلف( مشکلات زناشویی، خانوادگی، تحصیلی و شغلی ) نیازمند ایتفاده از خدمات سلامت روانی هستند.

همچنین باید درنظر داشت که مراجعه به سرویسهای خدماتی بهداشت و درمان به خاطر مشکلات روانی بسیار کمتر از بیماریهای جسمانی صورت می پذیرد که یکی از این دلایل انگ بیماری روانی، ماهیت این اختلالات ، باورهای سنتی و عدم دسترسی به این خدمات می باشد.

نکته مهم آنکه میانگین فاصله زمانی میان بروز نخستین نشانه های بیماری و مراجعه به نخستین درمانگر 4 سال طول کشیده است و میانگین فاصله زمانی میان بروز نخستین نشانه های بیماری تا مراجعه به روانپزشک 5 سال بوده است. این امر بیانگر غفلت نظام اجتماعی از توجه به حوزه سلامت روان است . برای اینکه با وجود امکان پیشگیری و درمان اکثریت این افراد بدلیل عدم برنامه ریزی مناسب و کمبود نیروهای متخصص و امکانات و تجهیزات مورد نیاز از جمله تختهای بیمارستانی از دسترسی به حداقل خدمات بهداشتی روانی محروم بوده اند.