فصل اول ـ کلیات
ماده 1: محدوده خدماتی هر دهیاری به پیشنهاد مشترک دهیار و شورای اسلامی روستا - که در این اساسنامه شورا نامیده می‌شود – و موافقت شورای اسلامی بخش یا جانشین قانونی آنها تعیین می‌شود و پس‌از کسب نظر از دستگاه‌های فنی ذی‌ربط و تایید استاندار قابل اجرا است.
تبصره - در صورتی که محدوده قانونی روستا قبلاً به وسیله‌دستگاه‌های ذی‌ربط تعیین شده باشد تا تعیین محدوده جدید، محدوده‌قبلی قابل استناد است.
ماده 2: دهیاری نهاد عمومی غیر دولتی محسوب می‌شود. دارای‌شخصیت حقوقی مستقل است و به صورت خودکفا اداره می‌شود.
ماده 3: هر دهیاری دارای درجه‌ای خواهد بود که با توجه به حجم کار، درآمد، جمعیت و وسعت روستا تعیین و پس از کسب نظر از وزارت جهادکشاورزی از طریق وزارت کشور ابلاغ می‌شود.
ماده 4: کلیه مکاتبات دهیاری فقط با امضای شخص دهیار معتبر است.
ماده 5: دهیار طبق بند (م) ماده (68) قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران - مصوب 1375 - (که‌در این اساسنامه، قانون شوراها نامیده می‌شود) برای مدت چهار سال توسط‌شورا انتخاب و برای صدور حکم به بخشدار معرفی می‌شود و انتخاب مجدد وی بلامانع است.
تبصره 1ـ یک نسخه از حکم دهیار توسط بخشداری به واحد مربوط در استانداری ارسال می‌شود.
تبصره 2ـ واحدهای ذی‌ربط در استانداریها مکلفند فهرست اسامی‌کلیه دهیاران و خلاصه وضعیت آنها را تنظیم و به اداره ذی‌ربط در وزارت‌کشور ارسال نمایند. همچنین هر گونه تغییر و اصلاحی باید به اداره یاد شده‌اعلام شود.
ماده 6: خدمت دهیار در موارد زیر به پایان می‌رسد:
1ـ حجر دهیار
2ـ از دست دادن هر یک از شرایط احراز سمت دهیار به تشخیص شورا
3ـ قبول استعفای دهیار توسط شورا
تبصره: در صورت عدم قبول استعفا از طرف شورا، دهیار می‌تواند بعد از پانزده روز از تاریخ اعلام، استعفای خود را به دفتر بخشداری ارسال کند و شورا موظف است حداکثر قبل از اتمام مدت، دهیار جدید را انتخاب و جهت‌صدور حکم به بخشدار معرفی نماید.
4ـ عزل دهیار با اکثریت آرای اعضای شورا با رعایت آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوط .
5ـ عدم حضور در محل خدمت بیشتر از پانزده روز بدون کسب مجوز از رییس شورا یا نداشتن عذر موجه به تشخیص شورا.
ماده 7: کارکنان دولت، سازمان‌ها و موسسات وابسته به دولت، موسسات عمومی غیر دولتی و دولتی و سازمان‌های وابسته به آنها می‌توانند به عنوان مامور به خدمت در سمت دهیار انجام وظیفه نمایند و پس از خاتمه دوره خدمت با رعایت مقررات استخدامی مربوط به سازمان‌محل خدمت اولیه خود بازگردند و مدت ماموریت آنها جزء سوابق خدمتی‌مرتبط آنان محسوب می‌شود؛ چنانچه دهیار از بین مستخدمان وزارتخانه‌ها یا موسسات یاد شده انتخاب نشده باشد پس از برکناری یا خاتمه دوره‌قانونی یا استعفای او، دهیاری، وزارت کشور و سایر مراجع ذی‌ربط در قبال‌او هیچ گونه تعهد استخدامی نخواهند داشت.
تبصره 1ـ هرگاه یکی از کارمندان وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی‌موضوع این ماده برای تصدی دهیاری انتخاب شود و خود او راضی باشد، اداره متبوع کارمند مکلف است با ماموریت او موافقت کند.
تبصره 2ـ دهیار می‌تواند همزمان با تصدی مسئولیت دهیاری به‌فعالیت آموزشی خود نیز ادامه دهد.
ماده 8: در فاصله بین برکناری دهیار یا استعفا یا خاتمه خدمت او، تا انتخاب دهیار جدید که نباید بیش از سه ماه به طول انجامد، یکی از کارکنان دهیاری به انتخاب شورا به عنوان سرپرست دهیاری انجام وظیفه می‌نماید.
ماده 9: دهیار در زمان تصدی خود، نمی‌تواند رییس یا عضو هیات‌مدیره یا مدیر عامل شرکت‌ها و موسساتی باشد که تمام یا قسمتی از حوایج عمومی حوزه دهیاری را تامین می‌نماید. همچنین دهیار حق ندارد در معاملات و قراردادهایی که یک طرف آن دهیاری است به طور مستقیم ذی‌سهم یا ذی‌نفع باشد.
فصل دوم ـ وظایف
ماده 10: وظایف تفصیلی دهیار و دهیاری جهت اداره و حفظ توسعه‌پایدار روستا بر اساس قانون شوراها و با رعایت قوانین و مقررات مربوط به‌شرح زیر است:
1ـ بهبود وضع زیست محیطی روستا.
2ـ کمک به شورا در خصوص بررسی و شناخت کمبودها، نیازها و نارسایی‌های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و امور رفاهی روستا و تهیه طرح‌ها و پیشنهادهای اصلاحی و عملی در زمینه‌های یاد شده و ارایه آن به مسئولان ذی‌ربط جهت اطلاع و برنامه‌ریزی و اقدام لازم.
3ـ تشویق و ترغیب روستاییان به انجام اقدامات لازم در جهت رعایت‌سیاست‌های دولت.
4ـ مشارکت و همکاری با شورا در جهت پیگیری اجرای طرح‌های عمرانی اختصاص یافته به روستا.
5ـ همکاری موثر با سازمان ثبت احوال در جهت ثبت موالید و متوفیات‌و تهیه آمار مربوط.
6ـ تامین اراضی مورد نیاز مرتبط با اهداف و وظایف دهیاری پس از اخذ مجوز قانونی.
7ـ همکاری موثر با مسئولان ذی‌ربط در جهت حفظ و نگهداری منابع‌طبیعی واقع در محدوده قانونی و حریم روستا.
8ـ تشویق و ترغیب روستاییان به توسعه صنایع دستی و اهتمام به‌ترویج، توسعه و بازاریابی محصولات کشاورزی و دامی روستا.
9ـ اجرای مصوبات شورا.
10ـ همکاری با نیروی انتظامی و ارسال گزارش پیرامون وقوع جرایم و اجرای مقررات خدمت وظیفه عمومی، حفظ نظم عمومی و سعی در حل‌اختلافات محلی.
11ـ اعلام فرامین و قوانین دولتی مربوط و پیگیری حسن اجرای آنها.
12ـ مراقبت، حفظ و نگهداری اموال و تاسیسات عمومی در اختیار دهیاری.
13ـ همکاری با سازمان‌ها و نهادهای دولتی و ایجاد تسهیلات لازم برای‌ایفای وظایف آنها.
14ـ مراقبت بر اجرای مقررات بهداشتی و حفظ نظافت و ایجاد زمینه‌مناسب برای تامین بهداشت محیط.
15ـ ارسال گزارش‌های درخواست شده به شورا در موعد مقرر توسط دهیار.
16ـ حضور دهیار در زمان و مکان مقرر و پاسخگویی به سوالات درصورت تقاضای شورا.
17ـ ارسال گزارش ماهانه فعالیت‌های دهیاری برای شورا و رونوشت آن‌به بخشداری.
18ـ تهیه تعرفه عوارض با همکاری شورا و ارایه آن به شورای اسلامی‌بخش به منظور تصویب و طی سایر مراحل قانونی.
19ـ وصول عوارض مصوب مراجع قانونی و مصرف آن در موارد معین.
20ـ مراقبت بر وضعیت بهداشتی گرمابه‌ها، نانوایی‌ها، قصابی‌ها، قهوه‌خانه‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی و بهداشتی بر اساس ضوابط و مقررات مربوط و معرفی اماکن غیر بهداشتی به مسئولان ذی‌ربط.
21ـ برآورد، تنظیم و ارایه بودجه سالانه دهیاری و متمم و اصلاح آن به‌شورا جهت تصویب.
22ـ اهدا و قبول اعانات و هدایا به نام روستا با تصویب شورا.
23ـ فراهم نمودن زمینه ایجاد خیابان‌ها، کوچه‌ها، میدان‌ها، پارک‌ها، فضاهای سبز، ورزشی و آموزشی، مراکز تفریحی عمومی و مجاری آب و توسعه معابر و اجرای آنها از طریق دهیاری و همکاری در زمینه طرح‌بهسازی روستا.
24 ـ تنظیف، نگهداری و تسطیح معابر و انهار عمومی و مجاری آب‌ها و فاضلاب و لایروبی قنوات مربوط به روستا و تامین آب و روشنایی در حد امکان.
25ـ کمک در احداث تاسیسات تولید و توزیع آب، برِ و مخابرات و تعیین نرخ آن در روستا تا زمان اقدام مراجع ذی‌ربط (وزارتخانه‌های جهادکشاورزی، نیرو، پست و تلگراف و تلفن و شرکت آب و فاضلاب روستایی).
26ـ مراقبت بر بهداشت ساکنان روستا و تشریک مساعی با وزارت‌بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای واکسیناسیون در جهت پیش‌گیری از بیماریهای واگیر.
27ـ جلوگیری از تکدی‌گری و واداشتن متکدیان به کار.
28ـ انجام معاملات دهیاری اعم از خرید و فروش اموال منقول و غیرمنقول، مقاطعه، اجاره و استجاره
29ـ ایجاد و سازماندهی غسالخانه و گورستان و تهیه وسایل حمل‌اموات و مراقبت در انتظام امور آنها.
30ـ اتخاذ تدابیر لازم برای حفظ روستا از خطر سیل و حریق و رفع‌خطر از بناها و دیوارهای شکسته و خطرناک واقع در معابر و اماکن عمومی و تسطیح چاه‌ها و چاله‌های واقع در معابر بر اساس مصوبات شورا.
31ـ همکاری در جلوگیری از شیوع بیماریهای انسانی و حیوانی واگیر و مشترک انسان و دام، اعلام مشاهده این گونه بیماریها به مراکز بهداشتی‌درمانی و دامپزشکی محل یا سایر مراکز ذی‌ربط، اهتمام به دور نگهداشتن‌بیماران مبتلا، معالجه و دفع حیوانات مبتلا به امراض واگیر، بلاصاحب یا مضر.
32ـ تشریک مساعی با سازمان میراث فرهنگی در حفظ بناها و آثار باستانی روستا و همکاری با مسئولان ذی‌ربط برای اداره، احداث، نگهداری و بهره‌برداری از تاسیسات عمومی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، ورزشی و رفاهی مورد نیاز روستا در حد امکانات
33ـ صدور پروانه برای ساختمان‌هایی که در محدوده قانونی روستا ساخته می‌شوند با رعایت مقررات مندرج در آیین‌نامه مربوط به استفاده از اراضی احداث بنا و تاسیسات در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها موضوع تصویب نامه شماره 4940 مورخ 1355/2/22 و سایر مقررات.
34ـ همکاری با شورای بخش و بخشداری به منظور بررسی و صدور پروانه‌های کسب.
35ـ معرفی خانواده‌های بی‌سرپرست و بی‌بضاعت به سازمان بهزیستی‌کشور و کمیته امداد امام خمینی و مساعدت به آنها در حد امکانات.
36ـ همکاری در نگهداری و تسطیح راه‌های واقع در حریم اراضی روستا از طریق خودیاری اهالی روستا و دستگاه‌های ذی‌ربط.
37ـ مساعدت و همکاری با کشاورزان در جهت معرفی محصولات‌کشاورزی و تولیدات صنعتی و صنایع دستی روستا در مراکز شهری ونمایشگاه‌های ذی‌ربط.
38ـ پیگیری و مساعدت در جهت ایجاد موسسات خیریه و صندوِهای قرض الحسنه و موسسات فرهنگی.
39ـ همکاری با واحدهای امدادرسانی در هنگام وقوع حوادث و سوانح‌غیر مترقبه و بلایای طبیعی.
40ـ گزارش پیشرفت یا عدم پیشرفت فیزیکی طرح‌ها به شورا و بخشدار و پیشنهاد راه‌کارهای مناسب برای تسریع در اجرای آنها در جهت اجرای‌بند (ه‌ـ) ماده (68) قانون شوراها.
41ـ همکاری با دستگاه‌های ذی‌ربط در جهت تهیه و اجرای طرح هادی‌روستا و تهیه پیشنهادهای لازم و تعیین کاربری اراضی واقع در روستا به‌منظور گنجاندن آنها در طرح هادی و اجرای ضوابط مصوب مربوط با موافقت شورا.
42ـ مراقبت و اهتمام کامل در نصب برگه قیمت بر روی اجناس و اجرای‌تصمیمات شورای اسلامی بخش و روستا نسبت به ارزانی و فراوانی خواروبار و مواد مورد احتیاج عمومی و جلوگیری از فروش اجناس فاسد شده و معدوم‌نمودن آنها با هماهنگی مراجع قانونی ذی‌ربط.
43ـ همکاری با مراجع ذی‌ربط در جهت تسهیل دسترسی مردم روستا به آرد و نان مرغوب.
44ـ پیگیری و ایجاد زمینه نظارت بر امور بهداشتی روستا از قبیل‌کشتار بهداشتی دام و عرضه گوشت.
45ـ اجرای مقررات دهیاری که جنبه عمومی دارد و به تصویب شورا و تایید شورای اسلامی بخش رسیده، پس از اعلام برای کلیه ساکنان روستا لازم الرعایه است.
46ـ پیشنهاد نامگذاری معابر و اماکن و تاسیسات روستا به شورا جهت‌بررسی و ارایه آنها به شورای اسلامی بخش جهت سیر مراحل لازم.
47ـ شناسایی زمینه‌های اشتغال و مساعدت در جهت تامین کار برای‌افراد جویای کار با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط.
فصل سوم ـ بودجه و امور مالی
ماده 11: اهالی روستا به منظور تاسیس دهیاری مبلغی را به عنوان خودیاری تاسیس دهیاری به حساب بانکی دهیاری که در یکی از نزدیک‌ترین شعب بانک‌های کشور به نام دهیاری افتتاح می‌شود واریز و برگه پرداخت را همراه با درخواست اهالی و شورا به وزارت کشور ارایه‌می‌نمایند.
تبصره 1ـ میزان سرانه نقدی خودیاری و کمک‌های غیر نقدی اهالی‌براساس دستورالعملی تعیین می‌شود که وزارت کشور تهیه و ابلاغ خواهدنمود.
تبصره 2ـ سرمایه غیر نقدی که از طریق اهالی تامین خواهد شد عبارت است از اموال منقول و غیر منقول اعم از ماشین‌آلات، زمین، ساختمان و تاسیسات که مورد استفاده دهیاری قرار می‌گیرد.
تبصره 3ـ کل سرمایه نقدی و غیر نقدی موضوع این ماده متعلق به دهیاری روستای محل است.
تبصره 4ـ انتقال و واگذاری اموال و املاک دهیاری تابع آیین نامه مالی‌و معاملاتی دهیاری موضوع تبصره (1) ماده واحده قانون تاسیس دهیاریهای خودکفا در روستاهای کشور - مصوب 1377 - است.
ماده 12: سال مالی دهیاری از اول فروردین ماه هر سال تا آخر اسفند ماه همان سال خواهد بود به استثنای اولین سال که آغاز آن تاریخ‌تاسیس دهیاری و پایان آن اسفند ماه همان سال است.
ماده 13: منابع درآمد دهیاری عبارتند از:
1ـ عوارض مقرر در آیین نامه اجرایی نحوه وضع و وصول عوارض توسط‌شوراهای اسلامی شهر، بخش و شهرک موضوع قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران، مصوب 1375موضوع تصویب نامه شماره 32495 / ت 823 521 - مورخ 1378/8/10.
2ـ عوارض صدور پروانه ساختمان با رعایت آیین‌نامه مندرج در بند (1)این ماده و سایر قوانین و مقررات مربوط.
3ـ دریافت وام از بانک‌ها و موسسات اعتباری با تصویب شورا و تایید شورای اسلامی بخش.
4ـ درآمد حاصل از کمک‌های دولتی و خودیاری بخش خصوصی، اعانات و هدایا در چارچوب دستورالعمل‌های مربوط.
5ـ وصول بهای خدماتی که دهیاری ارایه می‌دهد با تصویب شورا و تایید بخشدار و رعایت دستورالعمل‌های مربوط.
6ـ کمک‌های دولت برای اجرای طرح‌های خدماتی و عمرانی در قالب‌بودجه سالانه کل کشور.
7ـ درآمدهای ناشی از عوارض اختصاص یافته از سوی مراجع وضع عوارض به منظور ایجاد تاسیسات عمومی و دولتی در محدوده قانونی روستا و حریم آن.
ماده 14: کلیه عوارض و درآمدهای دهیاری منحصراً به مصرف همان‌روستا می‌رسد.
ماده 15: حقوق ماهانه دهیار از محل بودجه شورا مندرج در ماه ( 47 ) آیین نامه اجرایی تشکیلات، انتخابات داخلی و امور مالی شوراهای اسلامی روستا و نحوه انتخاب دهیار موضوع تصویب نامه شماره 1760/ ت 21068 ه _ مورخ 24/1/1378 و به استناد ماده ( 94 ) قانون شوراها و با توجه به درجه دهیاری و دستورالعمل مربوط که از طریق وزارت کشور ابلاغ خواهد شد تعیین می شود.
ماده 16: صدور احکام حقوقی و ماموریت و مرخصی دهیار با موافقت‌شورا از طریق بخشدار صورت می‌گیرد.
ماده 17: هرگونه برداشت از وجوه و اعتبارات دهیاری در قالب بودجه‌مصوب سالانه و طرح‌های مصوب شورا با رعایت مقررات مربوط انجام‌می‌شود.
ماده 18: اسناد و اوراِق تعهدآور و حساب‌های بانکی به امضای مشترک دهیار و مسئول مالی دهیاری که ذی‌حساب دهیار است انجام می‌شود.
ماده 19: دهیار مکلف است تا پایان دی ماه هر سال بودجه سال بعد دهیاری را به شورا ارایه نماید و شورا موظف است حداکثر تا نیمه اسفند ماه‌همان سال به بودجه پیشنهادی رسیدگی و در مورد آن اظهار نظر نماید و قبل از پایان اسفند ماه بودجه مصوب را جهت اجرا به دهیاری ابلاغ نماید.
تبصره 1ـ دهیار می‌تواند در صورت نیاز در طول سال مالی و قبل از انقضای آن نسبت به ارایه متمم یا اصلاح بودجه پیشنهادی دهیاری برای‌اظهار نظر و تصویب نهایی به شورا اقدام نماید.
تبصره 2ـ دهیار مکلف است حداکثر تا نیمه خرداد ماه سال بعد تفریغ بودجه و صورت‌های مالی دهیاری را حسب اظهار نظر به شورا ارایه و شورا موظف است حداکثر تا پایان تیر ماه نسبت به صورت‌های مالی و تفریغ بودجه شورا اعلام نظر و تصمیم مقتضی اتخاذ و مراتب را جهت اقدام لازم‌قانونی به دهیار ابلاغ نماید.
معاون اول رییس جمهور ـ محمدرضا عارف