معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز

آموزش بهداشت

آموزش بهداشت، زیربنای کنترل طغیان است. لذا با وقوع همه گیری وبا، هر چه سریعتر می بایست این آموزش ها شروع گردد. در فهرست برنامه های آموزشی، رسانه های گروهی سازمان های اجتماعی و خدماتی، رهبران مذهبی ، سیاسی و مدارس قرار می گیرند. در این آموزش ها به مردم گفته می وشد که به محض شروع اسهال، استفاده از ORS را شروع نموده و بی درنگ به مراکز درمانی مراجعه نمایند.

مطالعات انجام یافته در مناطق روستایی آفریقا و آمریکای لاتین نشان داده است که بیشترین موارد ابتلا و مرگ ناشی از وبا در روستاهای کوچک، در طی روزهای اول طغیان اتقاق می‌افتد. در این مطالعات دیده شده است که میزان مرگ نزد کسانی که از مراجعه به مراکز درمانی خودداری نموده و یا مقدار کافی ORS نخورده‌اند بیشتر بوده است. لذا به منظور کاهش میزان کشندگی لازم است برنامه‌های آموزش بهداشت با شروع همه‌گیری در اسرع وقت و در مناطق مجاور یا دیگر مناطق در معرض خطر پیش از شروع همه‌گیری آغاز شود.

به منظور جلوگیری از بروز موارد جدید، برنامه آموزش بهداشت می‌بایست بر آگاه کردن مردم از چگونگی پرهیز از منابع عفونت متکی باشد. لذا مراتب زیر می‌بایست متذکر گردد:

* رعایت احتیاط به منظور استفاده از آب سالم

* اهمیت شستن دست‌ها

* تهیه و نگهداری غذا بنحو مطلوب

* استفاده از توالت یا آبریزگاه

توجه خاصی به مسئله آموزش مردم به کلر زدن آب در منازل (استفاده از کلر مادر) می بایست مبذول شود.

باورهای مردم در زمینه نحوه انتقال و یا درمان می‌بایست بررسی و هرگونه باور اشتباه تصحیح شود. در کلیه موارد فوق با استفاده از رادیو، تلویزیون، روزنامه‌ها، جلسات عمومی، همچنین با بهره‌گیری از احترام اجتماعی رهبران سیاسی – مذهبی و آموزش‌های چهره به چهره و حضور در مراکز خرید و مدارس ، آموزش ها را باید هر چه گسترده تر به گوش مردم رسانید.

بهداشت آب

منابع آب که در بررسی‌های بهداشت محیطی به عنوان منابع بالقوه تشخیص داده می‌شوند، بایستی سریعاً گندزدایی شده یا مسدود شوند و به مردم اعلام گردد که تنها از آب لوله‌کشی یا منابع سالم و شناخته شده آب استفاده نمایند. همچنین به مردم دربارة اجتناب از الوده کردن آبهای سطحی به مواد مدفوعی تذکر و آموزش داده می‌شود. در این موارد یکی از اجزاء عمده در برنامه‌های آموزش مربوط به آب، تشویق مردم به کلر زدن آب در منزل است.

بهسازی و گندزدایی

در جریان همه گیری تشویق مردم به توالت سازی و استفاده از توالت های بهداشتی اهمیت زیادی دارد. تسهیلات بهداشتی وظیفه دارند بدقت در جهت بکارگیری روشهای مناسب دفع بهداشتی زباله ، عمل نمایند. زباله های بیماران وبایی را بایستی از سایر زباله ها جدا کرده و بسوزانند. این زباله ها را قبل از آتش زدن می بایست با موادی نظیر کروزول ، گندزدایی کرد و یا از طریق مخلوط کردن با اسید، PH آنها را به کمتر از 5/4 کاهش داد. البسه ، تشک و سایر وسایل خواب را با خشک کردن در معرض آفتاب می توان گندزدایی نمود. البسه را با جوشاندن به مدت 5 دقیقه می توان گندزدایی نمود.

پیشگیری دارویی (Chemoprophylaxis) – تنها در شرایط خاص

تجویز دارو به عنوان پیشگیری بطور جمعی در کنترل همه گیریها در گذشته نه تنها موثر واقع نشده است، بلکه می تواند سبب بروز مقاومت دارویی در برابر میکروب وبا گردد.

خطر انتقال وبا از بیمار به سایر افراد خانواده در شرایط مختلف متفاوت است. تجویز به صورت انتخاب به افراد خانواده در تماس نزدیک با بیمار در شرایطی توصیه می شود که بررسی های همه گیر شناختی نشان دهد که میزان حمله اعضای خانواده بیش از 20 درصد است کاربرد نابجای دارو بعنوان پیشگیری می تواند سبب بروز مقاومت دارویی گردد. به هر حال پیشگیری دارویی به هنگام وقوع همه گیری وبا در جوامع بسته نظیر زندان ها می تواند مفید واقع گردد.

واکسیناسیون و قرنطیه کردن (توصیه نمی‌شوند)

استفاده از واکسن برای کنترل همه گیری وبا بی اثر بوده و توصیه نمی شود . واکسن های موجود ، تنها 50 درصد اثر حفاظتی به مدت 3 تا 6 ماه دارند. این واکسن ها مانع ایجاد موارد عفونت بدون علامت نمی ند . لذا واکسیناسیون مسافران مانع از ورود وبا به کشور نخواهد شد. واکسیناسیون افراد خانواده بیمار وبایی نقشی در پیشگیری ندارد.

از آنجا که بیشتر موارد عفونت‌های وبایی، تظاهرات بالینی خفیف و یا بدون علامت دارند، محدود کردن مسافرت‌ها (قرنطینه انسانی) نمی تواند نقشی در شناسایی مسافران مبتلا به عفونت‌های وبایی داشته باشد و همچنین از ورود وبا به مناطق جدید پیشگیری کند . لذا این اقدامات (قرنطینه کردن) بی اثر بوده و توصیه نمی‌شود.