معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز

مطالبی که در ذیل خواهد آمد، مهمترین وظایف سطوح مختلف مراقبت‌های بهداشتی در رابطه با شناسایی و کنترل همه‌گیری های وبا بطور خلاصه می باشد. بطور کلی:

* سطح تسهیلات بهداشتی مسئولیت شناسایی بیماران مبتلا به وبا، گزارش دهی موارد، درمان موارد و آموزش مردم را به عهده دارد.

* سطح شهرستانی مسئولیت مراقبت همه‌گیری‌ها، بررسی همه‌گیری‌ها و هماهنگی و اجرای اقدامات کنترل را عهده‌دار است.

*سطح ملی مسئول سیاست‌گذاری، تهیه و ذخیره و تمهیدات پشتیبانی و همچنین همیاری و توصیه‌های لازم به سطوح پایین‌تر می‌باشد.

در مورد مسئولیت‌های ملی و استانی جزئیات بیشتری مطرح می‌شود و بالطبع مشخص می شود که سطح شهرستانی می‌تواند چه انتظاراتی از سطوح بالاتر خود داشته باشد. فعالیت‌های ذکر شده در هر سطح فقط جنبه پیشنهادی دارد. هر کشوری بر حسب وسعت مملکت، درجه تمرکز زدایی نظام بهداشتی و میزان تجربه در برخورد با همه‌گیری وبا می‌تواند در مورد فعالیت‌های سطوح اجرایی خود تصمیم‌گیری نماید.

به عنوان مثال، ممکن است در کشورهای بزرگ تصمیم گرفته شود برخی از فعالیت‌های سطح ملی به سطوح استانی یا ناحیه‌ای تفویض شود یا اینکه تسهیلات بهداشتی بزرگ مانند بیمارستان‌ها می‌توانند برخی مسئولیت‌های سطح شهرستان از جمله تشخیص آزمایشگاهی را بر عهده بگیرند.

وظایف تسهیلات بهداشتی در شناسای و کنترل همه‌گیری وبا

1. شناسایی موارد مشکوک

2. درمان بیماران

3. تهیه و ارسال نمونه‌های آزمایشگاهی

4. جمع آوری و گزارش اطلاعات

5. تهیه فهرستی از وسایل مورد نیاز برای درمان بیماران مبتلا به وبا و تهیه نمونه‌ها

6. آموزش عموم مردم

وظایف سطح شهرستانی در شناسایی و کنترل وبا

1. برقراری نظام مراقبت برای همه‌گیری وبا

2. بررسی همه‌گیری های مشکوک

3. تهیه گزارش و اطلاع رسانی به مقامات مسئول

4. هماهنگی در درمان و کنترل بیماری

5. سازماندهی تیمهای سیار و مراکز درمانی موقت

6. برنامه ریزی و ارزیابی منابع موجود

7. بررسی آمادگی شهرستان و ایجاد اصلاحات مورد نیاز

وظایف سطح استانی در شناسایی و کنترل همه‌گیری وبا

1 – تشکیل کمیته استانی وبا

آگاه نمودن اعضای کمیته هنگامی که طغیان وبا اثبات شد، به منظور هماهنگ کردن منابع، کارشناسی فنی و ملزومات مورد نیاز فوری، کمیته مربوطه باید تشکیل جلسه دهد. در موارد زیر کمیته باید تشکیل جلسه دهد: اگر شهرستانی تقاضای کمک نماید، اگر چندین طغیان ناگهانی اثبات شود یا اینکه طغیان شدیدی پیش آید.

2 – تیم‌های کارشناسی سیار را سازماندهی کنید.

فهرستی از کارشناسان (پزشکان و کارشناسان بهداشتی که تجربه کار در موارد پیشین طغیان وبا را داشته‌اند) که می‌توانند در طی طغیان بصورت تیم سیار گرد هم آیند و برای آموزش و نظارت پرسنل محلی در امر رسیدگی به موارد و آموزش جامعه به نواحی الوده اعزام شوند، تهیه نمایید.

3 – نظام مراقبت را برقرار کنید.

جمع آوری داده‌‌ها

ستاد استانی باید فوراً گزارش های مربوط به طغیان وبا را از شهرستان‌های درگیر دریافت کند، در صورتی که گزارش هفتگی از شهرستان دریافت نشود باید با رئیس مرکز بهداشت شهرستان تماس گرفته شود.

تجزیه و تحلیل داده‌ها

داده‌های مربوط به مراقبت وبا و نتایج بررسی جامعه را به منظورهای زیر تجزیه و تحلیل نمایید:

* داده‌ها را به منظور تعیین گروه‌های پر خطر یا روشهای انتقال بررسی نمایید.

* میزان حمله را در سطح استانی و شهرستان پایش نمایید.

* وضعیت دسترسی به درمان موارد بیماری را مشخص کنید.

* میزان کشندگی را پایش کنید.

* موقعیت موارد طغیان را به تفکیک هر شهر به روی نقشه ببرید.

* نمودار تعداد طغیان‌های جدید و بیماران جدید را بر حسب زمان رسم کنید.

* ملزومات مورد نیاز فوری درخواست شده از هر شهرستان را پایش نمایید.

4 – همه‌گیری های مشکوک را بررسی نمایید.

با تماس تلفنی و بازدید از منطقه با مسئولین شهرستانی در مورد بررسی‌های انجام شده در جامعه مشورت کنید. بررسی انجام شده در شهرستان را مرور نمایید و در مورد روش جمع آوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل و اقدامات انجام شده و همچنین نیازمندی‌های فوری، کمکهای فنی و یا همیاری تیمهای کارشناسی در کنترل موارد بیماری یا آموزش جامعه توصیه‌های لازم را ارائه دهید.

در موارد زیر از منطقه بازدید نمایید:

* بنا به تقاضای شهرستان،

* طغیان‌های ثابت شده در چندین اجتماع وجود داشته باشد، و

* طغیان شدیدی وجود داشته باشد (میزان حمله بیشتر از 2/0 درصد در جمعیت روستایی یا میزان کشندگی بیشتر از 20 درصد)

سطح استانی باید برای مداخله لازم آمادگی کامل داشته باشد و بدین ترتیب برای آموزش و مشاوره با کارمندان سطح شهرستان در زمینه درمان بیماران، آموزش جامعه و روش‌های همه‌گیر شناسی اقدام کند.

ترتیباتی اتخاذ کنید که نمونه‌های سوآب مقعدی با اطلاعات مربوطه سریعاً به ازمایشگاه انتقال یابند. سطح ملی را از بیماران مشکوک که با تعریف مورد وبا مطابقت دارند آگاه سازید.

با آزمایشگاه تشخیص وبا در تماس باشید. موارد اثبات آزمایشگاهی ویبریوکلرا در مناطق جدید را با مشخص کردن 1O یا 139O بودن آن به سطوح شهرستانی و ملی منعکس نمایید.

5 – گزارش دهی

گزارش دهی همه گیری

در صورتی که طغیان وبا ادامه داشته باشد موارد بیماری را به طور هفتگی به سطوح ملی گزارش نمایید. گزارش نتایج حاصل از بررسی منطقه‌ای، میزان حمله در سطح شهرستان و استان، میزان کشندگی، موقعیت طغیانهای جدید، تعداد موارد جدید بیماری، طغیان‌های جدید بر حسب زمان و میزان ملزومات درمانی وبا را ارائه نمایید.

6 – ارزیابی منابع

فهرستی از ذخیره ملزومات درمانی وبا در سطح استان تهیه کنید.در صورت لزوم نیازمندی‌های شهرستان‌ها را برآورد کنید. با سطوح ملی خود در مورد نیازمندی‌های فنی اضافی، منابع یا حمایت پرسنلی از سطوح بالاتر مشورت کنید. در صورتی که در طی طغیان منابع استانی جوابگوی پشتیبانی بیشتر از یک ماه را ندارد، فوراً در خواست ملزومات اضافی نمایید.

مسئولیت‌های سطح ملی در شناسایی و کنترل همه‌گیری وبا

1 – گزارش دهی

موارد مشکوک به وبا باید به سازمان جهانی بهداشت (WHO) گزارش شوند .

زمانی که وجود ویبریوکلرا توسط آزمایشگاه تایید شد، سازمان جهانی بهداشت را آگاه سازید.

2 – تشکیل جلسه کمیته ملی هماهنگ کننده همه‌گیری

زمانی که طغیان وبا ثابت شد، اعضای کمیته را آگاه سازید. در موارد زیر و به منظور هماهنگی منابع موجود، امور کارشناسی فنی و ملزومات مورد نیاز فوری، کمیته باید تشکیل جلسه دهد: 1) اگر استانی تقاضای کمک نماید. 2) اگر چندین طغیان رخ دهد یا 3) اگر طغیان شدید بوقوع بپیوندد.

3- تجزیه و تحلیل اطلاعات

سطح ملی باید هر هفته گزارش های مربوط به موارد مشکوک به وبا، مرگ و میر و موقعیت آنها را از هر استان دریافت نماید.

داده‌ها و نتایج حاصل از بررسی های استانی را به منظورهای ذیل تجزیه و تحلیل نمایید:

* پایش میزان‌های حمله استانی و شهرستانی

* پایش میزان‌های کشندگی

* تعیین دسترسی به شیوه‌های درمانی مناسب

* تعیین موقعیت جغرافیایی طغیان‌ها به روی نقشه به تفکیک شهرستان

* تعیین گسترش جغرافیایی و

* تهیه نمودار تعداد طغیان‌های جدید و موارد جدید بیماری بر حسب زمان

4 – همیاری در بررسی های میدانی

از طریق تلفن یا حضوراً با سطوح استانی در مورد بررسی‌های انجام شده توسط ایشان مشورت نمایید. بررسی های انجام شده توسط استان در مورد بروز ناگهانی را بررسی کنید و در خصوص روش جمع‌آوری داده‌ها ، تجزیه و تحلیل آن و اقدامات اجرایی، توصیه های لازم را ارائه نمائید.

5 – کمک رسانی

تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از مراقبت و اقدامات انجام گرفته در سطح استانی و همچنین ملزومات مورد نیاز فوری و کمک‌های فنی – پرسنلی را بررسی کنید. در صورت لزوم پشتیبانی فنی در محل هر استان ارائه نمایید.

عواملی که نیاز به پشتیبانی ملی را مطرح می‌کنند عبارتند از:

* درخواست کمک از استانها

* میزان حمله بیشتر از 05/0 در یک شهرستان

* میزان کشندگی بیشتر از 15 درصد و

* طغیان‌های ثابت شده وبا در چندین نقطه

ستاد ملی باید آمادگی لازم جهت اقدامات فوری را داشته باشد و از این فرصت برای آموزش و مشاوره با پرسنل استانی در زمینه درمان موارد بیماری، بررسی‌های همه‌گیر شناختی و آموزش جامعه استفاده کند.

6 – تامین ملزومات مورد نیاز فوری اضافی

در صورتی که انتظار برود ذخایر استانی کفایت نخواهد کرد، می بایست تامین ملزومات مورد نیاز فوری از سطح ملی یا سایر سازمان‌های تامین کننده صورت گیرد.

7 – پایش مقاومت آنتی بیوتیکی

در طی طغیان، هر سه ماه یکبار از ازمایشگاه بخواهید مشخص کند که آیا ویبریوکلرای جدا شده از نمونه‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده مقاومت دارد یا خیر

8 – انجام مطالعات همه‌گیر شناختی

با مسئولین استانی در مورد لزوم مطالعات همه‌گیر شناختی اضافی از قبیل مطالعات مورد شاهدی (case control studies) صحبت کنید تا عوامل خطرزای مربوط به وبا مشخص شود و راهنمای لازم در خصوص اقدامات کنترل بعمل آید. در صورت نیاز، آموزش‌های فنی در خصوص روش‌های مورد – شاهدی ارائه شود.