معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز

دکتر سارا فرهنگ – روانپزشک

افسردگی پس از زایمان

بدنیا آوردن فرزند، شروع مرحله جدیدی در زندگی هر زن است و همزمان با شروع این تجربه جدید و لذت مادر بودن ، مسوولیت و دغدغه های متعدد به دنبال دارد. این نقش جدید و مسوولیت هایش همزمان با تغییرات هورمونی مربوط به وضع حمل شده و مادر را در معرض احساس تشویش و افسردگی قرار می دهد که ممکن است با مشکلاتی از قبیل نیاز نوزاد به مراقبت های خاص، مشکلات بین فردی یا مشکلات مالی تشدید شوند. ملال یا افسردگی پس از زایمان حالت شایعی است و راه های درمان آن را بخوبی برای پزشکان شناخته شده است. مادر، نوزاد و بطور کلی هیچ کس در بوجود آوردن  این علائم مقصر نیست و در صورت وجود این علائم ، اضطراب و افسردگی نباید مانع مراجعه به پزشک شود.

حالت افسردگی پس از زایمان :

ملال پس از زایمان Maternity blues :

ملال پس از زایمان حال گذرائی است که در حدود 50 تا 80 درصد مادران پس از زایمان بوجود می آید. نوعی افسردگی خفیف است و معمولا 3 روز پس از زایمان شروع می شود، در روز پنجم به حداکثر می رسد و تا روز دهم فروکش می کند ولی هیچگاه بیش از 2 هفته طول نمی کشد. تغییرات هورمونی پس از زایمان و خستگی روانی وجسمی و همینطور کمبود خواب (بدلیل مراقبت از نوزاد) دخیل شناخته می شود. علائم ملال پس از زایمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خلق ثابتی نداشته باشند 
- زیاد گریه کنند و مضطرب و تحریک شده به نظر برسند     
- در تمرکز روی کارهای مشکل داشته باشند
- کم انرژی باشند
- در به خواب رفتن مشکل داشته باشند.
- این مادران علی رغم اینکه به کارهای خود رسیدگی می کنند ممکن است احساس کنند که قادر به مراقبت از نوزادشان نخواهند بود. با اینحال پس از کمی استراحت و هنگامیکه اطرافیان آنها را در نگهداری از نوزاد یاری دهند احساس بهتری خواهند داشت .
- با اینکه ملال پس از زایمان حالت گذرائی است، 2 نفر از هر 10 مادر مبتلا، ممکن است یک دوره افسردگی اساسی را تجربه کنند بخصوص اگر قبلا سابقه ای از ابتلا به افسردگی داسته اند یا مشکلات مزمن در روابط خود دارند.  بنابراین توجه به وجود علامت های ذکر شده، حمایت این مادران و مراجعه به روانپزشک در صورت بدتر شدن علامت ها پس از چند روز بسیار اهمیت دارد.
- حمایت مادران مبتلا به ملال پس از زایمان ، چه حمایت عاطفی و چه کمک در مراقبت از نوزاد می تواند در بهبود علائم تاثیر گذار باشد. رفت و آمد با خانواده و دوستان نیز اهمیت بسیاری دارد. این افراد نباید خودسرانه دارو مصرف کنند. ردر صورتی که از قبل مشکلی در کارکرد غده تیروئین خود داشته اند، مشورت با پزشک توصیه می شود.

افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان ممکن است در ابتدا مانند ملال پس از زایمان به نظر برسد ولی علائمش شدید تر است و بیشتر طول می کشد و بنابراین با توانائی مادر برای مراقبت از کودک و سایر کارهای روزمره تداخل می کند. احتمال افسردگی پس از زایمان زمانی بیشتر است که :
- مادر سابقه ای از افسردگی (در هر زمانی) داشته باشد، بخصوص افسردگی دو قطبی.
- مادر سابقه ای از افسردگی پس از زایمان در حاملگی های قبلی داشته باشد.
- اتفاقات پر استرسی در سال قبل تجربه کرده باشد مثلا مشکلات طی بارداری یا مشکلات شغلی
- مادر در روابط با همسرش یا سایر افراد مشکلات جدی داشته باشد.
- حمایت کم و مشکلات مالی داشته باشد.
- حاملگی نا خواسته یا برنامه ریزی نشده بوده است.

علائم افسردگی مادران ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- از دست رفتن اشتها، عصبانیت و تحریک پذیری زیاد، خستگی شدید، عدم لذت بردن از زندگی، بی خوابی، احساس شرم و گناه و بی کفایتی، مشکل در ارتباط مناسب با نوزاد، دوری کردن از دوستان و خانواده  و افکار آسیب به خود یا نوزاد.
- افسردگی پس از زایمان اگر درمان نشود ممکن است ماه ها طول بکشد و علاوه بر مشکلات جدی برای مادر، در ایجاد رابطه مناسب او با نوئزادش تداخل جدی بکند.

درمان افسردگی پس از زایمان
- مشاوره و رواندرمانی توسط یک روانپزشک یا روانشناس که طی آن راههای بهتری برای مقابله با احساسات ،حل مشکلات و برقراری روابط بهتر  آموزش داده میشود.
- داروی ضدافسردگی که از بین داروهائی انتخاب می شود که در دوره شیردهی قابل استفاده هستند. نوع دارو، مدت و مقدار مصرف دارو ممکن است در هر فرد متفاوت باشد.

منابع و رفرنس:

1. Depression during and after pregnancy fact sheet. National Institutes of Health. http://www.womenshealth.gov/publications/our-publications/fact-sheet/depression-pregnancy.cfm. Accessed Aug. 1, 2012.

2.  Hirst KP, et al. Postpartum major depression. American Family Physician. 2010;82:926.