معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز

وبا (Cholera) یک عفونت اسهالی حاد است که در اثر مصرف آب یا غذای آلوده به باکتری «ویبریو کلرا» ایجاد می‌شود. این بیماری از قدرت سرایت بالایی برخوردار است. اگرچه اغلب افراد آلوده بدون علامت هستند یا علائم خفیفی دارند و به‌راحتی درمان می‌شوند، اما در مواردی که اسهال حاد آبکی شدید بروز می‌کند، بیماری می‌تواند با ناتوانی و مرگ‌ومیر بالا همراه باشد و حتی در عرض چند ساعت منجر به فوت بیمار شود.
انتقال وبا کاملاً با شرایط بهداشتی نامناسب، از جمله عدم دسترسی کافی به آب سالم و سیستم دفع بهداشتی فاضلاب مرتبط است. در صورت نبود شرایط بهداشتی مناسب، این بیماری به سرعت در یک منطقه گسترش می‌یابد. نواحی پرجمعیت حاشیه شهرها، کمپ‌های اسکان جمعیت‌های جابه‌جا شده داخلی (مانند مواقع بروز بلایای طبیعی) یا اردوگاه‌های مهاجران، در صورت نداشتن حداقل امکانات ضروری مانند آب سالم و سیستم دفع فاضلاب، به‌طور قابل توجهی در معرض خطر این بیماری قرار دارند.
بیماری وبا همچنان یک تهدید جهانی برای سلامت عمومی محسوب میشود. طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در سالهای اخیر، میزان بروز اسهال حاد آبکی و وبا در جهان، به‌ویژه در مناطق مدیترانه شرقی و آفریقا، روند افزایشی داشته است. این سازمان در حال حاضر سطح خطر را در سطح جهانی «بسیار بالا» ارزیابی کرده است. 
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (از ۱ ژانویه تا ۲۹ ژوئن ۲۰۲۵):
در مجموع 305903 مورد وبا و 3522 مورد مرگ از ۲۸ کشور واقع در ۳ منطقه از مناطق سازمان جهانی بهداشت گزارش شده است. در این بازه زمانی، بیشترین موارد ابتلا به ترتیب از مناطق زیر گزارش شده است:
*   مدیترانه شرقی: 159414 مورد (از ۶ کشور و بیشترین موارد مربوط به کشورهای افغانستان، یمن و سودان بوده است)
*   آفریقا: 143762 مورد (از ۱۹ کشور)
*   جنوب شرق آسیا:2۷۲۷  مورد (از ۵ کشور)
از سایر مناطق WHO موردی گزارش نشده است. بیشترین موارد مرگ‌ومیر ناشی از وبا نیز مربوط به مناطق آفریقا (2۹۲۸ مورد) و مدیترانه شرقی (۵۹۳ مورد) بوده است.
روند اسهال حاد آبکی و بیماری وبا در ایران:
مراقبت بیماری وبا در کشور ما مبتنی بر پایگاه‌های ارایه خدمات سلامت (Health Facility-Based Surveillance) است و با هر دو روش سندرمیک (علائم ونشانه‌ها) و اتیولوژیک (علتی) اجرا می‌شود. بر این اساس، نظام مراقبت بیماری بر مبنای شناسایی، گزارش‌دهی و ارزیابی بیماران با تابلوی بالینی اسهال حاد آبکی استوار است.
بر مبنای موارد گزارش شده به مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر (سطح کشوری) از ابتدای فروردین تا ۳۱ خرداد ۱۴۰۴، در مجموع ۶۸۸۶۹ مورد اسهال حاد آبکی در کشور تحت مراقبت و ارزیابی از نظر ابتلا به وبا قرار گرفته‌اند. 
روند کنونی بیماری وبا در استان آذربایجان شرقی:
از ابتدای فروردین تا ۳۱ خرداد ۱۴۰۴، بر اساس گزارش‌های ارسالی به گروه کارشناسان مبارزه با بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز، در مجموع ۳۰۲۶ مورد اسهال حاد آبکی در استان شناسایی شده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (۲۶۵۲ مورد) ۱۲/۴ درصد افزایش داشته است.
در سه ماهه اول سال جاری، برای ۱۵۹۶ مورد از مراجعان (معادل ۵۳ درصد موارد اسهال حاد آبکی)، کشت مدفوع از نظر «ویبریو کلرا» انجام شده که نتایج تمامی آنها منفی گزارش شده است.
بحث و نتیجه‌گیری:
بر اساس آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت، روند ابتلا به وبا در دنیا همچنان صعودی است و مناطق آفریقا و مدیترانه شرقی بیشترین آمار ابتلا را به خود اختصاص داده‌اند. در منطقه مدیترانه شرقی نیز بیشترین آمار مربوط به کشورهای همجوار مرزهای شرقی ایران است؛ بنابراین خطر گسترش وبا و افزایش موارد ابتلا در کشور محتمل خواهد بود.
با شناسایی به‌موقع موارد مشکوک و انجام اقدامات هماهنگ، می‌توان نرخ کشندگی وبا (CFR) در کشور را در حد کمتر از ۱ درصد حفظ کرد. در این راستا، اطلاع‌رسانی خطر و جلب مشارکت جامعه، حفظ آمادگی مراکز ارایه خدمات سلامت سرپایی و بستری (دولتی و خصوصی) و همچنین مدیریت صحیح موارد ابتلا، از مهمترین اولویت‌های نظام سلامت کشور است.
به منظور مراقبت و ارزیابی به‌موقع موارد مشکوک، در حال حاضر در سراسر کشور و برای هر شهرستان، حداقل یک آزمایشگاه با امکان انجام کشت مدفوع (رایگان) برای تشخیص «ویبریو کلرا» تعیین و تجهیز شده است. همچنین، بررسی حساسیت ضد میکروبی در تمامی سویه‌های شناسایی شده «ویبریو کلرا» از دیگر اقدامات در حال اجرا در کشور می‌باشد.