تغذیه علمی است که در مورد ساختمان، ترکیب و چگونگی سوخت و ساز مواد غذایی و تبدیل آن ها به نیرو در بدن و همچنین رابطه آن ها با رشد و نمو بحث می کند. به بیان دیگر تغذیه عبارت است از ارتباط مواد غذایی با نحوه استفاده بدن انسان از آن مواد برای این که بتواند حد اعلای سلامتی را برای خود تامین کند.
غذا
غذا به مواد مایع یا جامدی گفته می شود که از راه دهان مصرف می شوند و علاوه بر برطرف کردن حس گرسنگی نیازهای بدن را نیز تامین می کنند. این نیازها عبارتند از:
- انرژی یا حرارت لازم برای ادامه کار دستگاه های مختلف بدن از قبیل: قلب، ریه، دستگاه گوارش و عضلات و همچنین تامین انرژی لازم برای انجام دادن کارهای مختلف روزانه مثل ایستادن، راه رفتن و دیگر فعالیت های مختلف بدن انسان.
- تامین مواد اولیه برای رشد و نمو (به خصوص در کودکان خردسال)
- ترمیـم و جانشیـن کــردن سلول ها و بافت های مختلف بدن که در اثر فرسودگی از بین می روند.
مواد مغذی
غذاها از مواد مغذی کربوهیدرات ها، پروتئین ها، چربی ها، ویتامین ها، مواد معدنی و آب تشکیل شده اند که همه برای حفظ سلامت بدن مهم هستند. این مواد کم و بیش در همه غذاها وجود دارند.
نقش این مواد در بدن به شرح زیر است:
- کربوهیدرات ها و چربی ها در اصل مسئول تامین انرژی هستند و بعضی از چربی ها نقش سازندگی نیز دارند.
- پروتئین ها برای ساخته شدن و نگـه داری ماهیچه ها، خــون، پوست، استخوان ها و سایر بافت ها و دستگاه های بدن لازم هستند.
- ویتامین ها و مواد معدنی در مقایسه با کربوهیدرات ها و پروتئین ها به مقدار کمتری مورد نیاز هستند، ولی به همان اندازه در حفظ تندرستی نقش دارند. بعضی از مواد اجزای ساختمانی بافت ها را تشکیل می دهند مثل کلسیم در استخوان ها و دندان ها و آهن در خون.
- آب سالم و فیبر (الیاف گیاهی) نیز از جمله اجزای یک رژیم غذایی مناسب هستند.
نیازمندی های تغذیه ای
همان طور که گفته شد، غذاها از مواد مغذی تشکیل شده اند و تغذیه صحیح یعنی خوردن و دریافت مقدار لازم و کافی از هر یک از این مواد. مقدار مناسب این مواد مغذی برای حفظ سلامت نیازمندی های تغذیه ای نامیده می شوند. این نیازمندی ها با توجه به شرایط جسمی، محیطی و فردی متفاوتند و بر اساس سن، جنس، اندازه بدن و میزان فعالیت فرد تعیین می شوند.
تنوع و تعادل
تغذیه سالم شرط اساسی سلامت انسان است. تغذیه صحیح در حقیقت رعایت دو اصل تعادل و تنوع در برنامه غذایی روزانه است. تعادل به معنی مصرف مقادیر کافی از مواد غذایی مورد نیاز برای حفظ سلامت بدن می باشد و تنوع یعنی مصرف انواع مختلف مواد غذایی که در چهار گروه اصلی غذایی معرفی می گردند.
گروه های غذایی
یکی از بهترین راه ها برای اطمینان از تامین نیازمندی های تغذیه ای استفاده از 4 گروه اصلی غذایی بر اساس هرم غذایی است.
معرفی گروه های غذایی:
بهترین راه اطمینان از تعادل و تنوع در غذای روزانه استفاده از هر 5 گروه اصلی غذایی است. 5 گروه اصلی غذایی عبارتند از: گروه نان و غلات، گروه میوه ها ، گروه سبزی ها، گروه شیر و لبنیات، گروه گوشت، حبوبات، تخم مرغ و مغزها و یک گروه متفرقه ها( قندها و چربی ها)مواد غذایی هر گروه دارای ارزش غذایی تقریبا" یکسان هستند و می توان از یکی به جای دیگری به شرط رعایت مقادیر جایگزین استفاده کرد.
مواد غذایی هر گروه دارای ارزش غذایی تقریبا یکسان هستند و می توان از یکی به جای دیگری به شرط رعایت مقادیر جایگزین استفاده کرد.