بسته آموزشی هپاتیت B و C ویژه بهورزان
1 - هپاتیت B چیست؟
کبد عضوی است که در بسیاری از فعالیتهای حیاتی بدن، مانند مقابله با عفونتها، متوقف کردن خونریزی، پاک کردن خون از سموم و داروها، و ذخیره انرژی در بدن نقش دارد.
هپاتیت B یک بیماری ویروسی واگیر دار است که بوسیله ویروس هپاتیت ب بوجود آمده و موجب تورم و اختلال کبد مي‌شود. براساس تخمین سازمان جهانی بهداشت 5 درصد مردم دنیا ناقل هپاتیت ب هستند این میزان در ایران حدود 2 درصد می‌باشد. کشندگی بیماری حدود 1درصد است.
نشانه‌ها و علايم بالینی هپاتيت B
آلودگي به ويروس هپاتيت B به سه حالت متفاوت ممكن است ديده شود:
الف - هپاتیت حاد: در این حالت بیمار پس از یک دوره مقدماتی با نشانه‌هایی مانند تب، سرماخوردگی، تهوع، استفراغ، و درد شکم، دچار زردی مي‌شود. اولین عضوی که زردی در آن مشاهده مي‌شود سفیدی چشمها است. از مهمترین یافته‌های آزمایشگاهی هپاتیت حاد افزایش آنزیمهای کبدی به حداقل 5/2 برابر زمان طبیعی می‌باشد. به طور معمول خود به خود بهبود می‌یابد و پس از 6 ماه خون از ویروس پاک مي‌شود و فقط در 10% - 5% بیماران بالغ ممکن است آلودگی مزمن شود.
ب - هپاتیت مزمن: در این حالت نشانه‌ها بسیار غیر اختصاصی است. شایعترین نشانه هپاتیت مزمن ضعف و خستگی طولانی است. گاهی ممکن است زردی خفیف یا خارش وجود داشته باشد. با پیشرفت بیماری ممکن است نارسایی کبدی بروز کند. این افراد باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و در صورت نیاز، دارو درمانی شوند. در نوزادان و افراد با ضعف ایمنی، معمولا زردی وجود ندارد.
ج - آلودگی بدون علامت: در این حالت فرد بدون هیچ گونه نشانه بالینی و یا آزمایشگاهی بیماری کبدی، ویروس هپاتیت را در خون خود دارد و می‌تواند آن را به سایرین انتقال دهد. این افراد به درمان دارویی نیاز ندارند ولی خطر ابتلا به حالت مزمن هپاتیت در آنان زیاد است و باید هر 6 ماه یک بار توسط پزشک بررسی شوند.
راه‌های انتقال هپاتیت B
آلودگی به هپاتیت ب به طور عمده درنتیجه تماس با خون وترشحات جنسی آلوده به روشهای زیر صورت می‌گیرد. تولد از مادر آلوده به هپاتیت ب (انتقال از مادر به جنین عمدتا در سه ماهه آخر بارداری اتفاق می‌افتد) - تماس جنسی حفاظت نشده با فرد آلوده - استفاده مشترک از ابزار آلوده تیز و برنده نظیر سوزن و سرنگ تیغ اصلاح و مسواک- تزریق مکرر خون یا فرآورده‌های خونی آلوده (امروزه کنترل خونهای اهدایی احتمال آلودگی از این طریق را بسیار اندک نموده است).- دیالیز با وسایل آلوده و پیوند اعضای آلوده – خالکوبی، حجامت، سوراخ کردن گوش، خدمات پزشکی و دندانپزشکی در محلهای نامطمئن و آلوده، یا هر اقدامی‌که منجر به سوراخ شدن پوست با وسایل آلوده و غیر استریل شود. هپاتیت ب از طریق دست دادن، در آغوش گرفتن، بوسیدن و نشستن در کنار فرد آلوده و سایر تماسهای معمول منتقل نمي‌شود و حضور افراد آلوده در محیط‌های کار و اجتماع بلامانع است.
غربالگري از نظر ابتلا به هپاتيت B
با توجه به اينكه احتمال انتقال بيماري از طريق تعدادي از مشاغل مانند آرايشگران، ارائه كنندگان خدمات درماني، رفتگران و... و يا حاملگي در زنان نسبتاً بالاتر از افراد عادي جامعه مي‌باشد لذا اين افراد بايد از نظر آلودگي به هپاتيت مورد بررسي و غربالگري قرار گيرند و در صورت لازم واكسينه شوند.
درمان:
درمان اختصاصی برای هپاتیت ب حاد وجود ندارد. بعضی از داروهای ضد ویروس برای هپاتیت مزمن به کار مي‌روند.
راه‌های پیشگیری از هپاتیت B
واکسیناسیون که در سه نوبت (در شیرخواران روز تولد، 2ماهگی، 6ماهگی و در بالغین روز مراجعه، یک ماه پس از مراجعه اول و 6 ماه پس از مراجعه اول) انجام مي‌شود. عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران به خصوص سرنگ و تیغ و مسواک. پرسنل ارائه دهنده خدمات پزشکی و دندانپزشکی بایستی از استریل بودن لوازم مطمئن باشند و از سرنگ و سوزن یکبار مصرف استفاده کنند. از دریافت خدماتی مانند ختنه، حجامت، خالکوبی، سوراخ کردن گوش، رگ زدن و امثال آن به روشهای سنتی و غیر بهداشتی اکیداً خودداری کنید. از هرگونه اقدامی‌که موجب تماس پوست بریده و زخمی، مخاط چشم و دهان با خون و ترشحات دیگری می‌شود، پرهیز کنید. رعایت اصول اخلاقی و مذهبی، پرهیز از بی بند و باری جنسی و استفاده از کاندوم می‌تواند در پیشگیری از انتقال هپاتیت از راه آمیزش موثر باشد.
واکسیناسیون بهترین و ساده‌ترین راه پیشگیری از ابتلا به بیماری هپاتیت ب، نارسایی و سرطان کبد می‌باشد. افراد در معرض خطر و پر خطر از نظر هپاتيتB طبق دستورالعمل ايمن سازي بايد بر عليه هپاتيت B واكسينه شوند. هپاتیت B از طریق خوردن و آشامیدن در آغوش گرفتن، بوسیدن، سرفه، عطسه و تماسهای معمولی جامعه انتقال نمی‌یابد. ویروس هپاتیت ب حداقل می‌تواند 7 روز در محیط بیرونی باقی بماند و ایجاد آلودگی نماید.
2 – هپاتیت Cچیست؟
کبد عضوی است که در بسیاری از فعالیتهای حیاتی بدن مانند مقابله با عفونتها، متوقف کردن خونریزی، پاک کردن خون از سموم و داروها و ذخیره انرژی در بدن نقش دارد. هپاتیت یک بیماری است که کبد را متورم کرده و فعالیت آن را مختل می‌سازد. این بیماری به علتهای مختلفی ایجاد می‌شود. یکی از این علتها آلودگی به ویروس هپاتیتC است.
نشانه‌های هپاتیت C
برخی از بیماران در اوایل ابتلا به هپاتیت "سی"، علائمی شبیه سرماخوردگی، تب، خستگی، تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و درد شکم دارند. علایم بارز این بیماری عبارتند از:
ادرار تیره، مدفوع روشن، زردی پوست و چشمها. حدود 80% موارد آلودگی به هپاتیت "سي" به صورت مزمن در بدن باقی می‌ماند. بسیاری از موارد آلودگی به هپاتیت "سي" بدون نشانه است.
راه‌های انتقال هپاتیت C
آلودگی به هپاتیت "سي" به طور عمده در نتیجه تماس با خون آلوده به روشهای زیر صورت می‌گیرد: استفاده مشترک از ابزار آلوده تیز و برنده نظیر سوزن و سرنگ تیغ اصلاح و مسواک – خالکوبی، حجامت، سوراخ کردن گوش، خدمات پزشکی و دندانپزشکی در محلهای نا مطمئن و آلوده یا هر اقدامی‌که منجر به سوراخ شدن پوست با وسایل آلوده و غیر استریل شود – دیالیز با وسایل آلوده و پیوند اعضای آلوده - تزریق مکرر خون یا فرآورده‌های خونی آلوده (امروزه کنترل خونهای اهدایی احتمال آلودگی از این طریق را بسیار اندک نموده است) – تماس جنسی حفاظت نشده با فرد آلوده به ویژه اگر یکی از طرفین به بیماریهای آمیزشی دیگر مبتلا باشد (احتمال انتقال از این راه بسیار اندک است) – تولد از مادر آلوده به هپاتیت C
پیشگیری از هپاتیت C
· هرگز اقدام به تزریق مواد مخدر نکنید و در صورتی که از این مواد استفاده می‌کنید این کار را ادامه ندهید و جهت درمان اقدام کنید.
· در صورتی که امکان ترک برای شما وجود ندارد هرگز از سرنگ و سوزن و سایر وسایل به صورت مشترک استفاده نکنید.
· در صورتی که مجبور به تماس با خون فرد دیگری هستید از دستکش استفاده کنید.
· وسایل شخصی خودتان را استفاده کنید: از مسواک، ریش تراش، تیغ یا هر وسیله شخصی که ممکن است به خون آلوده باشد به صورت مشترک استفاده نکنید.
· در صورت انجام خالکوبی، حجامت یا هر اقدام دیگر که منجر به سوراخ شدن پوست مي‌شود از یک بار مصرف بودن یا ضد عفونی وسایل اطمینان حاصل کنید.
· از تماس جنسی مشکوک و حفاظت نشده پرهیز کنید.
· چنانچه رفتارهای پرخطری نظیر اعتیاد تزریقی و تعدد شرکای جنسی دارید خون یا اعضای بدن خود را اهدا نکنید و برای بررسی احتمال آلودگی خود به پزشک مراجعه کنید.