آشنائي با مركز بهداشت استان آذربايجانشرقي
مقدمه
مركز بهداشت استان در پيكره عظيم دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي و درماني از جايگاه ويژه و منحصر به فردي برخوردار است. مركز بهداشت استان محل تلاقي تمام فعاليهاي بهداشي ،پژوهشي، آموزشي و درماني دانشگاه (در سطح كل جامعه در شهر و روستا) به حساب مي آيد كه زير نظر مستقيم رياست دانشگاه و معاونت سلامت وزارت متبوع ، مديريت و هدايت برنامههاي بهداشتي را در سطح استان بر عهده دارد و در راستاي دستيابي به هدف اصلي خود كه همانا تأمين، حفظ و ارتقاء سطح سلامت تمام اقشار مردم در شهر و روستا است برنامههاي سلامتي را در ابعاد مختلف پشتيباني مي نمايد كه ذيلاً در خصوص ساختار مركز و وظايف عمده آن توضيحاتي ارائه ميشود.
تاريخچه مركز بهداشت استان
خدمات بهداشتي ، درماني زماني موثر واقع خواهند شد كه به صورت يكپارچه طراحي وارائه شوند ،قبل از پيروزي انقلاب اسلامي وضعيت بهداشت ودرمان عموماً و بهداشت خصوصاً به نوعي بود كه اين دو علاوه براينكه همديگر را پوشش نمي دادند ، در بطن خود نيز از وحدت ويكپارچگي لازم برخوردار نبودند مخصوصاً در مورد برنامه هاي بهداشتي وضعيت به گونه اي بود كه هر بخشي كه مي بايست خدمات پيشگيري وبهداشتي را ارائه مي داد به شكلي سازماندهي وطراحي شده بود كه از ساير بخشها كاملاً بيگانه وبه طور مستقل برنامه ريزي و اجرا مي كرد به عنوان مثال اداره كل بهداشت محيط در استانها كلاً امورات مربوط به بهداشت محيط را سازماندهي و مديريت مي كرد ، ادراه كل ريشه كني مالاريا وپيشگيري از بيماريهاي واگير مسائل مربوط به بيماريهاي مختلف را سرپرستي مي كرد ، اداره بهداشت خانواده مسائل مربوط به بهداشت وتنظيم خانواده را پيگيري مي نمود و.... ، در حاليكه اگر نگاهي عميق به كيفيت خدمات بهداشتي داشته باشيم خواهيم ديد كه موفقيت پيشگيري ومبارزه با بيماريهاي مختلف بويژه بيماريهاي واگير بستگي بسيارزيادي به تطابق برنامه هاي بهداشت محيط با اولويتهاي زماني ، مكاني واقليمي بيماريهاي مزبور دارد ، در حاليكه اين دو كاملاً جدا ازهم برنامه ريزي مي كردند ، يا آموزش بهداشت به عنوان يك جزء اساسي بهداشت عمومي به جاي اينكه در لابلاي تمام برنامه هاي بهداشتي ارائه شود به عنوان يك واحد مستقل توسط كارشناسان خاصي غير از كارشناسان بهداشت محيط وبيماريها ارائه مي شد .
متوليان بهداشت ودرمان وقت ( قبل از انقلاب ) درسال1351 طرحي را با مشاركت سازمان جهاني بهداشت به طور مشترك در شهرستان اروميه به اجرا در آوردند كه در اين طرح تا حدودي خدمات بهداشتي درماني ادغام شد ، اين طرح تا سال 1359در شهرستان اروميه و هشگرد كرج تداوم داشت تا اينكه متوليان بهداشت ودرمان وقت جمهوري اسلامي به بررسي كارشناسي اين طرح و برآورد نقاط ضعف و قوت طرح مزبور پرداخته وپس از بررسيهاي مختلف و تعيين و تصويب اصول و ضوابط معين ، بسته هاي خدمتي با تلاشهاي شبانه روزي كارشناسان وقت وزارت بهداشت و درمان تهيه و بعد از سعي فراوان دلسوزان سلامتي جامعه در سال 1364 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد ه و ضمن اينكه جان تازه اي به خدمات بهداشتي درماني اوليه بخشيد به عنوان هدف استراتژيك نظام جمهوري اسلامي در راستاي تعميم خدمات بهداشتي در اقصا نقاط كشور نيز قرار گرفت. اين تلاش ها زماني انجام مي گرفت كه قبل از آن يعني در سال 1978 در كنفرانس بين المللي WHO (سازمان بهداشت جهاني) و يونيسف در آلماآتا شوروي سابق موضوع بهداشت براي همه تا سال 2000 (تامين خدمات بهداشتي اوليه براي آحاد مردم تا سال 2000) به عنوان وظيفه اساسي دولتهاي عضو مورد تصويب ودر آن ادغام خدمات بهداشتي به عنوان يك اولويت اساسي دولتها مورد توجه قرار گرفته بود و اين مهر تائيدي بود براي تداوم وتوسعه شبكه هاي خدمات بهداشتي درماني اوليه در ايران كه با هدف ارئه خدمات پيشگيري ، درمان سرپائي ، خدمات اورژانس ، خدمات بستري به تمام آحاد جامعه اعم از شهري و روستائي در قالب سازماني نظير شكل شماره (1 ) ميبايست طراحي واجرا ميگرديد .
دولت جمهوري اسلامي ايران نيز بلافاصله پس از تصويب اين طرح نسبت به سازماندهي تمام امكانات بهداشتي درماني اعم از تامين وتربيت نيروي انساني مورد نياز ( پزشك ، كارشناسان ، كاردانهاي بهداشتي وبهورز و... ) همچنين تجهيز و راه اندازي خانه هاي بهداشت ومراكز بهداشتي درماني روستائي وشهري با نقشها ووظايف جديد اقدام وبدنبال آن شبكه هاي بهداشت ودرمان ومراكز بهداشت شهرستانها جهت مديريت وبرنامه ريزي هاي منطقه اي و محلي با ساختار جديد طراحي وتاسيس گرديد.
همزمان با اين تحولات سريع ، مديريت هاي بهداشت محيط ، ريشه كني مالاريا وپيشگيري از بيماريهاي واگير دار ، ادرات آموزش بهداشت وبهداشت خانواده و.... منحل ودر قالب مركزي تحت عنوان مركز بهداشت استان تجميع وبا مديريت واحد به تمشيت امور بهداشتي و خدمات بهداشتي درماني اوليه پرداختند، در بادي امر ( سال 1365 ) مركز بهداشت استان زير نظر سازمان منطقه اي بهداشت و درمان ومدير عامل آن فعاليت مي كرد ولي با اختيارات فني ومالي مستقل تااينكه پس از ادغام سازمانهاي منطقه اي در دانشگاههاي علوم پزشكي ( سال 1372 ) اين مركز زير نظر رياست دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي درماني منطقه ( تبريز ) فعاليت مي نمايد.