زایمان

با فرا رسیدن هفته های آخر بارداری، در بدن تغییراتی روی می دهد که زن باردار و جنین را برای زایمان آماده میکند . در این زمان جنین قادر است به زندگی خود در خارج از رحم ادامه دهد . زمان زایمان لحظه پر اضطراب و مهیج برای زن و خانواده اش می باشد. زایمان یک روند فیزیولوژیک می باشد که باعث ایجاد تغییرات فیزیولوژیک گسترده در مادر می شود و وضع حمل جنین را از طریق مجرای زایمانی میسر می سازد .

زایمان عبارتست از یک رشته انقباضات رحمی هماهنگ و غیر ارادی موثر که سبب افاسمان و دیلاتاسیون سرویکس می گردد و همینطور کوشش های ارادی که برای خارج نمودن محتویات حاملگی از راه واژن صورت می گیرد . در گذشته تمامی زایمانها بصورت طبیعی انجام می شده است ولی در سال 1500 میلادی اولین زایمان به روش سزارین ، انجام شده است . سزارین در ابتدا برای نجات جان مادر و جنین ابداع شد . نوع ابتدایی سزارین تنها در مواردی انجام می شد که جنین زنده بایست از بدن مادر مرده خارج شود دراین زمان جراحی بلافاصله پس از مرگ مادر و برای نجات جان نوزاد انجام می گرفت . بعدها این جراحی برروی زنان زنده نیز انجام شد اما فقط در مواردی که زایمان طبیعی کاملا ناممکن تشخیص داد می شد . اصولا این جراحی بایستی به عنوان آخرین راه بررسی شود . اما متاسفانه امروزه در جامعه ما سزارین فقط در مواقع لازم استفاده نمی شود و حتی رفته رفته شکل تجملی به خود گرفته است . سزارین یک عمل جراحی بزرگ است و در حال حاضر یک از متداولترین اعمال جراحی در کشور می باشد . ما اکنون در محاصره اپیدمی سزارین قرار گرفته ایم و بایستی برای مهار آن چاره اندیشی کنیم .

زایمان طبیعی

زايمان طبيعي مي‌تواند از بسياري جهات براي مادران مفيد باشد . فوايدي از لحاظ پزشکي ، جسماني ، رواني و مالي . زايمان طبيعي براي کودک هم فوايدي دارد.

مزایای زایمان طبیعی

- در زایمان طبیعى درد قبل از وضع حمل است ضمن این که درد زایمان طبیعى چون متناوب است بین فواصل درد براى فرد امکان استراحت هست .

- کاهش احتمال عفونت و آمبولى و مصرف آنتى بیوتیک

- بازگشت سریع تر به محیط خانواده و شروع زندگى عادى

- زایمان طبیعى به نوزاد فرصت مى دهد خود را با محیط خارج از رحم تطبیق دهد. در واقع انقباض هاى طبیعى رحم هنگام زایمان، سبب کنار آمدن تدریجى نوزاد با محیط خارج از رحم مى شود .

- مدت بستری شدن کمتر است

- حجم خونی که مادر طی زایمان طبیعی از دست می دهد تقریبا نصف یک عمل سزارین است ، لذا خطر خونریزی و کم خونی ، در یک زایمان طبیعی خیلی کمتر از زایمان به طریق سزارین است.

- همچنین ، خطرات و ریسک بیهوشی برای زایمان طبیعی وجود ندارد

- از نظر اقتصادی نیز ، زایمان طبیعی به نفع مادر ، بیمارستان و جامعه است.

- پس از زایمان طبیعی ، مادران با انجام ورزشهای مناسب ، به مراتب سریع تر از زمانی که سزارین می شوند ، می توانند تناسب اندام خود را به دست آورند.

- مادر در طول مدت زایمان خود کاملا هوشیار بوده و به طور کامل در جریان روند زایمان قرار می گیرد.

- در تماس اولیه نوزاد با مادر و شروع شیردهی تاخیر وجود ندارد .

- مادرانی که زایمان طبیعی داشته اند در امر شیردهی و دادن آغوز به نوزاد خود موفق تر هستند .

- زایمان طبیعی از مشکلاتی نظیر افتادگی ها و شل شدن بافت بدن که به واسطه بارداری ایجاد می شود ، جلوگیری می کند

فوايد رواني زايمان طبيعي

1 – احساس خوشايند از توانايي در زايمان طبيعي

2 – احساس مشارکت در زايمان و درک نحوه تولد نوزاد

3 – احساس تسلط و حاکم بودن بر اتفاقات حين زايمان

4 – احساس برقراري ارتباط فوري و پيوند احساسي با نوزاد پس از وضع حمل

5 – احساس رضايت از پذيرفتن مسؤوليت هاي مادرانه و مراقبت از نوزاد

روش های کاهش درد زایمان

یکی از مهمترین علل افزایش سزارین های انتخابی درد زایمانی می باشد . طبیعیت زایمان درد است و علت اصلی درد زایمان انقباضات رحم است که باعث باز و نرم تر شدن دهانه رحم می شود تا جنین بتواند از آن به داخل مهبل وارد و سپس از این مجرا خارج شود. واکنش زن باردار نسبت به درد متفاوت است و تحت تاثیر عوامل زیادی از جمله فرهنگ ، احساس ترس و نگرانی ، تجربه زایمان قبلی ، میزان آمادگی برای بچه دار شدن و حمایت همسر می باشد . محل و میزان درد برحسب مراحل مختلف زایمان متفاوت است و معمولا در نواحی زیر شکم ، کمر ، میاندوراه و پاها احساس می شود .

هنگام بروز دردهای زایمان ، هورمون هایی در بدن ترشح می شوند که تاثیر فراوانی بر روند زایمان دارند . ترس و نگرانی زن در زمان زایمان از یک طرف باعث ترشح هورمونی می شود که انقباض عضلات و درد را افزایش داده و از طرف دیگر ترشح مواد تسکین دهنده درد را کاهش می دهد . ترشح این هورمون ها تحت فرمان اعصاب هستند . رشته های عصبی همچنین در انتقال حس درد به مغز نقش دارند که امروزه با استفاده از روش های مختلف می توان انتقال این حس را به مغز کاهش داد . بیش از 150 سال است که زایمان بدون درد یا کم درد در دنیا شروع شده است و بیش از 150 روش در این زمینه شناخته شده است که آنها را به دو دسته کلی دارویی و غیردارویی تقسیم می‌کنیم :

الف ) زایمان بدون درد غیر دارویی : روش هایی که بدون استفاده از داروی بیحسی و با استفاده از مهارت زن موجب می شود که وی بتواند زایمان خود را آگاهانه هدایت کند . در این حالت ، زن قادر است که که احساس درد زایمان را به حداقل برساند . این روش ها عبارتند از :

1. تمرین های کششی ، تن آرامی ، مهارت های تنفسی : با تمرینات کششی می توان ازبروز عوارضی مانند : درد مفاصل ، کمر درد ، مشکلات در سیستم گوارشی ، ادراری ، شل شدن عضلات کف لگن و ... جلوگیری کرد . این تمرینات نه تنها باعث توانایی ذهن می شود بلکه به همراه تن آرامی و مهارت های تنفسی ، موجب برقراری هماهنگی قوای جسمی ، ذهنی و روانی می گردد . این مهارت ها در کلاس های آمادگی برای زایمان به طور عملی آموزش داده می شود .

2. قرار گرفتن در وضعیت های مختلف در زمان درد : تغییر وضعیت موجب رفع خستگی ، راحتی بیشتر و گردش خون بهتر می شود . زن باردار می تواند به دلخواه خود ، هر حالتی که راحت تر است ( مانند : نشسته ، ایستاده ، خوابیده ، دراز کشیده و یا راه رفتن ) را انتخاب کند . آزادی در انتخاب وضعیت موجب می شود تا توانایی وی برای تحمل زایمان افزایش یابد و احساس رضایت و خشنودی کند .

3. فشار مخالف : در این روش فشاری مداوم و قوی با مشت ، پاشنه دست ، ویا شیئی سخت بر پائین کمر وارد می شود . این فشار کمک می کند تا احساس فشار داخلی و درد در پائین کمر راحت تر تحمل شود . سایر مناطقی که فشار روی آنها می تواند اثر آرام بخشی زیادی داشته باشد شامل : لگن ، ران ها ، پاها ، شانه ها و دست ها می باشد . این فشار در مرحله اول شروع درد زایمان اثر تسکین بخش دارد این روش با کمک همراه انجام می شود .

4. تمرکز ، تجسم خلاق ، و انحراف فکر : زن باردار با متمرکز کردن حواس و فکر خود به شرایطی غیر از شرایط زایمانی مانند دعا کردن ، نگاه کردن به یک عکس ، به یاد آوردن خاطرات خوب ، راه رفتن ، تماشای تلویزیون ، شنیدن ، لمس کردن و انجام صحیح تمرین های تنفسی ، می تواند به کاهش درد کمک کند ، در واقع این روش پرورش دادن تخیل ، تجسم و مثبت گرایی در ذهن است . وی از این طریق می تواند در حین انقباضات رحمی ، به یک تمرکز درونی برسد، در نتیجه احساس درد از طریق انحراف و تمرکز به حداقل برسد .

5. آوا یا موسیقی : شنیدن موسیقی دلخواه یا آوای قرآن می تواند در هنگام انقباض و درد شرایط مطلوبی برای وی ایجاد کند . این روش موجب تن آرامی و کاهش احساس درد می گردد .

6. هیپنوتیزم : این روش بصورت ایجاد تغییرات موقت مغزی ، همراه با بیهوشی می باشد که موجب افزایش قدرت تلقین میشود .هیپنوتیزم باعث آرامش جسمی و فکری ، افزایش تمرکز و حتی ایجاد توانایی در کنترل فشار خون ، ضربان قلب و همچنین کاهش درد می شود ، این روش به دانش و مهارت عامل زایمان نیاز دارد .

7. بیوفیدبک : یکی از روش های آرام سازی است . در این روش زن باردار از طریق دیداری و یا شنیداری اطلاعاتی در مورد عملکرد خودکار فیزیولوژیک بدن کسب می نماید . در واقع وی می آموزد که عملکرد غیر ارادی بدن خود را تحت کنترل در آورد .

8. گرمای سطحی : تاثیر این روش در کاهش درد با استفاده از اشیاء گرم ( بطری آب گرم ، حوله مرطوب و گرم ) آغشته کردن قسمت های تحتانی بدن ( شکم ، کشاله ران ، میاندوراه و کمر ) با ژل های گرم کننده ، کشیدن پتوی گرم بر روی تمام بدن و دوش گرفتن با آب گرم امکان پذیر است . گرما باعث افزایش جریان خون در منطقه دردناک می شود . استعمال گرما در کاهش درد ناشی از خستگی نیز موثر است .

9. سرمای سطحی : در این روش استفاده از کیسه آب یخ ، تکه های یخ و حوله خیس شده با آب سرد بر روی کمر ، میاندوراه ، و مقعد توصیه می شود . به خصوص اگر احساس گرما می کند ، استفاده از لباس های خنک می تواند باعث راحت تر شدن وی گردد . حرارت از طریق کم کردن درجه حرارت عضله و کاهش گرفتگی آن باعث کاهش درد می شود .

10. آب درمانی و استفاده از وان زایمان : این روش برای شل شدن عضلات ، کاهش اضطراب ، درد و تحریک زایمان مفید است . این روش موجب احساس راحتی و تن آرامی حین انقباضات می شود . روش های مختلف آب درمانی شامل : استفاده از وان یا دوش آب گرم ، استفاده از دوش دستی برای ریختن آب روی شکم و کمر ،استخر زایمان و جکوزی میباشد. زایمان در آب یکی از روش های کاهش درد زایمان می باشد . زن باردار می تواند برای کاهش درد زایمان از وان و زایمان در آب استفاده کند . در مورد چگونگی انجام زایمان در آب حتما با عامل زایمان مشورت شود .

11. لمس و ماساژ : این روش راهی برای آرام کردن می باشد . مدارکی دال بر انتقال انرژی از طریق لمس موجود است . نوازش اطمینان بخش و دوستانه گونه و موها ، در آغوش گرفتن ، ماساژ نواحی دست ، کمر و باسن و سایر قسمت های بدن توسط همراه ، می تواند موجب کاهش درد و تسکین زن باردار شود .

12. طب سوزنی : برای کاهش درد ، با سوزن بر روی نقاط مشخصی از بدن فشار وارد می شود . این روش به مهارت عامل زایمان نیاز دارد .

13. طب فشاری : در این روش ایجاد فشار عمیق با دست بر روی نقاط مشخصی از بدن موجب کاهش درد می شود . معمولا این فشار با بند انتهایی انگشت شست و سایر انگشتان وارد می شود . نقاط طب فشاری شامل: شانه ها ، پائین پشت ، لگن ، قوزک پا ، ناخن های کوچک انگشتان پا و کف پا می باشد که توسط همراه آموزش دیده در هنگام درد های زایمان استفاده می شود .

14. تحریک الکتریکی عصب از راه پوست: در این روش یک دستگاه الکتریکی مخصوصی بر روی کمر نصب می شود و با فرستادن امواج موجب کاهش درد هنگام انقباضات رحم می گردد . زن باردار در حین انقباضات می تواند میزان تحریک دستگاه را کنترل کند .

15. آروماتراپی : استفاده از روغن های مخصوص مانند : اسطوخودوس ، بابونه ، پونه و مریم گلی ، برای تقویت سلامت و افزایش آرامش و کاهش اضطراب موثر است . طریقه مصرف این مواد عبارتند از : بخور یا بوکردن دستمال آغشته به مواد معطر ، ماساژ پشت و کمر به همراه روغن های پایه آغشته به این مواد ، گذاردن پاها در درون وان آب آغشته به آن و ...

نکته : بسیاری از روش های فوق در کلاسهای آمادگی زایمان آموزش داده می شود و می توان از یک و یا چند روش همزمان برای کاهش درد استفاده کرد .

ب ) زایمان بدون درد دارویی : روش هایی که با تزریق نوعی داروی بیحسی مانع انتقال حس درد به مغز می شود. این روش ها عبارتند از :

1- بی حسی نخاعی و یا اپیدورال : داروی بی حسی در فضای ستون فقرات و در اطراف یا داخل نخاع تزریق می شود . در این روش زن درد را احساس نمی کند ولی بیدار و هوشیار است .

2- استنشاق داروی بی دردی : داروی بی حسی از طریق گذاردن ماسک بر روی بینی و دهان به بدن زن منتقل شده و دردهای وی را تا حدی کاهش می دهد .

3- تزریق داروی بی دردی : داروی بی دردی در داخل عضله و یا رگ تزریق می شود که زن درد کمتری احساس می کند .