بیمارستانهای دوستدار مادر

 نتایج حاصل از نظام مراقبت مرگ مادری از سال 1380 نشان داد که اغلب موارد مرگ مادری در بیمارستانهای کشور اتفاق می افتد و بررسی موردی مرگ ها نیز از درصد بالای malpractice و miss-management  به عنوان علت اصلی مرگ مادران به خصوص در بیمارستانها و مراکز زایمانی خبر می داد . همچنین نتایج مطالعه DHS  در سال 79 نشان داد که اغلب زایمان ها در کشور در بیمارستانها انجام و میزان سزارین در کشور بسیار بالاتر از کشور های توسعه یافته و محدوده اعلام شده توسط WHO  ( پنج الی پانزده درصد ) می باشد.

لذا با بهره گیری از تجربیات جهانی و انجام بررسی تطبیقی در اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، استراتژی ایجاد بیمارستان دوستدار مادر از نيمه دوم سال ۸۱ در دستور كار قرار گرفته است كه هدف اصلي در آن نه راه اندازي و افتتاح بيمارستاني جديد، بلكه اصلاح گردش كار بود و «ارائه الگوي جديد مراقبت به مادران به منظور تامين، حفظ و ارتقاي سلامت مادران ، بهبود کیفیت مراقبت های زایمان طبیعی ، کاهش هزینه ها و توجه به حقوق مادر و نوزاد . بیمارستان دوستدار مادر مكاني است كه هر مادري، در هر زماني از بارداري و زايمان و پس از آن با هر وضع سلامتي كه مراجعه كند، خدمات اثربخشي دريافت خواهد كرد تا سلامت جنين و نوزاد تامين شود و خاطره اي خوشايند از بارداري وزايمان باقي بماند.»

اصطلاح بیمارستانهای دوستدار مادر در دهه 1990 در جهان رواج یافته است .

رسالت بیمارستان دوستدار مادر :

ارائه یک الگوی جدید مراقبت به مادران به منظور تامین ، حفظ و ارتقای سلامت مادران و بهبود شرایط زایمانی ، توجه به رضایت مادران از خدمات ارائه شده و تلاش جهت منطقی کردن هزینه های تشخیصی و درمانی. این الگوی دوستدار مادر باید مبتنی برشواهد بوده و در آن برنامه های پیشگیری و ارتقای سلامت بر برنامه های پر هزینه تشخیصی و درمانی ترجیح داده شود .

چشم انداز بیمارستان دوستدار مادر :

بیمارستان دوستدار مادر مکانی است که در آن هر مادری ، در هر زمانی از بارداری ، زایمان و تا 6 هفته پس از زایمان با هر وضعیتی از سلامتی مراجعه کرد خدمت اثر بخش و کار آمد دریافت کند به صورتی که سلامت جنین و نوزاد او در این مکان تامین گردیده و این حضور برای او خاطره ای خوشایند از فرایند بارداری و زایمان باقی گذارد .

اهداف کلی بیمارستان دوستدار مادر :

- کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان براثر عوارض بارداری ، زایمان و پس از زایمان

- کاهش موربیدیتی ناشی از بارداری و زایمان در مادران و نوزادان

اهداف اختصاصی بیمارستان دوستدار مادر :

- کاهش میزان سزارین های غیر ضروری

- ترویج روش های مختلف زایمان طبیعی کم درد یا بی درد به گونه ای که مادران حق انتخاب داشته باشند .

- بهبود کیفیت خدمات بیمارستانی در فوریت های مامایی و زایمان

- کاهش تاخیر در شروع درمان مادران در معرض خطر

اصول بیمارستان دوستدار مادر :

- طبیعی بودن روند زایمان

- توانمندسازی مادر

- آزادی عمل و استقلال مادر

- انجام مداخلات براساس اندیکاسیون های مشخص و نه بصورت روتین

- مسئولیت پذیری ارائه دهندگان و گیرندگان خدمت

اقدامات ده گانه بيمارستانهاي دوستدار مادر:

اصول فوق منجر به تدوین 10 اقدام بیمارستانهای دوستدار مادر به شرح ذیل گردیده است :

1-ارائه مراقبت هاي معمول دوران بارداري و زايمان و پس از زايمان براساس پروتكل هاي وزارت بهداشت

2-ارائه فوريت هاي مامايي بر اساس پروتكل هاي وزارت بهداشت

3-فراهم بودن كلاسهاي آمادگي براي زايمان برای مادران و همراهان آنان

4-انجام زايمان فيزيولوژيك به روشهاي كاهش درد

5-رعايت خلوت مادران ( Privacy )

6-احترام به اعتقادات و باورهاي مذهبي مادر

7-حضور همراه آموزش ديده

8-ارتباط با سطوح بيمارستاني بالاتر و پايين تر

9-حذف مداخلات غير ضروري روتين ( مانند : شيو ، انما ، اينداكشن ، اپيزياتومي ، عدم حركت آزادانه در ليبر و ...)

10-رعايت موارد ده گانه بيمارستان دوستدار كودك

کلاسهای آمادگی زایمان :

بیان مسئله :

در تمام کشور های توسعه یافته دنیا ، امروزه اعتقاد براین است که از میزان مداخلات پزشکی در حین بارداری و زایمان کاسته شود . بارداری و زایمان یک فرایند طبیعی است ولی با توجه به تغییراتی که در ساختار جسمی و روانی مادر رخ می دهد باید تحت حمایت قرار گیرد . اگر مادر حمایت نشود ، این تغییرات می تواند اثر نا مطلوب برروی مادر و جنین بگذارد .

ایجاد کلاسهای آمادگی دوران بارداری به روش های متفاوت می تواند راه حل مناسبی برای این مشکل باشد . بنا براین مراقبت های دوران بارداری به انجام آزمایش ، معاینه و سونوگرافی ختم نمی شود .

هدف این کلاسها بی درد کردن زایمان نیست ، زیرا طبیعت زایمان درد است ، بلکه به مادر کمک می کند تا بارداری سالمتر و با عارضه کمتری داشته باشد ، بتواند در زمان زایمان درد هایش را از طریق تمرین های تنفسی و تن آرامی به طور ارادی کنترل کند ، ذهنیت درست از زایمان ایجاد کند ، نگرانی های مادر در بارداری را کاهش دهد و در مهمترین تجربه اش نقش فعال داشته باشد .

پس در جهت ایجاد امنیت ، آرامش ، کاهش ترس و اضطراب ناشی از درد زایمان ، افزایش انگیزه مادران نسبت به انجام زایمان طبیعی و زایمان آسان و مطلوب ، لازم است کلاسهای آمادگی زایمان برای مادر و همراه اجرا گردد .

هدف کلی : آمادگی مادران برای زایمان طبیعی با استفاده از روش های کاهش درد

اهداف اختصاصی :

- آموزش مراقبت های دوران بارداری ( تغذیه ، بهداشت فردی ، بهداشت روانی ، علائم خطر دوران بارداری ) و مراقبت های پس از زایمان

- آموزش روش های کاهش درد ( دارویی و غیر دارویی )

- اصلاح وضعیت جسمانی مادر در طول بارداری و زایمان

- آموزش تکنیک های تنفسی کاهش درد زایمان به مادر و همراه

- آموزش به همراه در مورد حمایت های روانی مادر در طول بارداری و زایمان

- آموزش به همراه در مورد مراقبت های حین زایمان و بلافاصله پس از زایمان

- آموزش مراقبت از نوزاد به مادر و همراه

- آموزش همسر در مورد حمایت های روانی از مادر و آمادگی برای زایمان

ویژگی آموزش دهندگان : کارشناس یا کارشناس ارشد مامایی که دوره آموزش تئوری و عملی آمادگی برای زایمان را گذرانده و گواهی گرفته باشد

ویژگی آموزش گیرندگان :

- تمامی زنان باردار ، صرف نظر از سن و سواد آنان می توانند در کلاسها شرکت کنند مشروط براینکه مراقبت های بارداری را انجام دهند و ممنوعیتی از نظر متخصص زنان / ماما برای حضور در کلاس نداشته باشند .

- در جلسات علاوه برمادر حضور همراه ضروری است . همراه خانمی است که مادر انتخاب میکند تا در هنگام زایمان در کنار وی باشد . .همراه باید یک فرد ثابت باشد و در کلاسهای دوران بارداری شرکت کند تا بتواند گواهی آن را اخذ نماید . همراه باید راز دار و امین و ترجیحا با سواد باشد و مادر با وی احساس امنیت کند

روش کار : کلاسهای آمادگی برای زایمان از هفته 20 بارداری شروع تا هفته 37 ، طی 8 جلسه 90 دقیقه ای برگزار می شود . در هر جلسه ابتدا مطالب شفاهی و سپس مهارت ها بصورت عملی ، توسط مربیان دوره دیده ، آموزش داده می شود . برای تکمیل مطالب ارائه شده در کلاسها کتاب و DVD آموزشی نیز تهیه شده و در اختیارمادران قرار داده می شود . در هر کلاس حد اکثر 10 خانم باردار و همراهش شرکت می کنند . برگزاری این کلاسها با رعایت استاندارد های اعلام شده از طرف وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ، توسط بخش خصوصی امکان پذیر است .

وضعیت فعلی اجرای کلاسها در کشور :

اجرای این کلاسها از سال 85 در 8 بیمارستان در سطح کشور آغاز گردیده و در حال گسترش در بخش دولتی و خصوصی می باشد . مرکز آموزشی درمانی الزهرا در تبریز نیز به عنوان سایت منطقه ای برگزاری این کلاسها راه اندازی گردیده است و ضمن برگزاری این کلاسها برای مادران باردار ، تربیت مربیان آموزشی این کلاسها نیز توسط اساتید گروه آموزشی زنان و مامایی این دانشگاه صورت می گیرد .

سابقه انجام زایمان های فیزیولوژیک در کشور :

زايمان فيزيولوژيك به زايمان كم درد غيردارويي اطلاق مي‌شود كه با رعايت حرمت مادر حداقل مداخلات زايماني صورت مي‌گيرد، مادر پيش از زايمان در كلاس‌هاي آمادگي براي زايمان شركت مي‌كند و با روش‌هاي مختلف زايمان آشنا مي‌شود، آزادانه مجاز به انتخاب شيوه زايماني است و در اين روش مادر با همراه به اتاق زايمان وارد مي‌شود. برنامه آمادگي براي زايمان و انجام زايمان فيزيولوژيک از سال ۸۵ در هشت بيمارستان كشور اجرايي شده است . به منظور انجام زايمان هاي فيزيولوژيک در ۴۱ دانشگاه كشور ۸۲ نفر براي آموزش دادن ساير كادر پزشكي آموزش ديده اند.