متابوليسم روي در بدن:

بازگردش (Turn over ) 90% روي موجود در بدن بكندي صورت مي گيرد و بعبارت ديگر در متابوليسم روي نقش فعالي ندارد و فقط 10% باقيمانده بعنوان مخزن در متابوليسم روي نقش فعال دارد. اين بخش دائما“ وارد جريان خون مي شود و يا از آن خارج شود سرعت اين عمل بطور متوسط 3 روز است. ميزان روي در اين بخش بشدت حساس به ميزان جذب آن از طريق غذا است و به همين دليل دريافت روزانه مقادير كافي از اين ريزمغذي براي حفظ سلامتي ضرورت دارد.

روي موجود در غذا در روده كوچك با مكانيسم شبيه به آهن جذب مي شود. عواملي مانند سوء جذب، وجود فيبر، فيتات، كلسيم، آهـــن و مــــس در غـــذا، مصرف الكل و يا داروهايي مانند پني سيلين جذب اين عنصر را كاهش مي دهند. در نهايت كمتر از 2% از كل روي موجود در بدن جريان خون وجود دارد  كه غلظت آن در پلاسما حدود 15 ميكرومول در ليتر (حدود 100 ميكروگرم در دسي ليتر) است. بخش عمده روي خون در اتصال با آلبومين و بخش كمي از آن بصورت متصل ₂  ماكروگلبولين و اليگوپپتيد در جريان خون حمل مي شود.

سطح روي سرم تا حدودي با روي موجود در غذا تغيير مي كند. ساير عوامل موثر بر سطح روي شامل هيپوآلبوميني، بارداري، عفونت و ساير استرس ها مانند سوختگي و فعاليت فيزيكي است.

راه اصلي دفع روي از بدن، مدفوع است ولي از طريق ادرار، عرق و كوتاه كردن مو و ناخن نيز از بدن دفع مي شود.

نقش روي در بدن:

عنصر روي در بدن نقش مهمي در ساختمان بيش از 50 متالوآنزيم دارد. به همين دليل كمبود روي مي تواند بسياري از سيستم هاي بدن را تحت تاثير قرار دهد و بويژه بافتهايي كه سرعت تقسيمات سلولي و بازگردش آنها زياد است مانند سيستم ايمني و دستگاه گوارش در مقايسه با ساير بافت ها بيشتر تحت تاثير قرار مي گيرند. همچنين عنصر روي در دوران كودكي بعلت رشد سريع بسيار حياتي است. مهمترين نقشهاي روي شامل موارد زير است:

·         توليد مثل

·         سلامت پوست

·         نمو عصبي – رفتاري

·         رشد فيزيكي

·         مقاومت بدن در برابر ابتلا به بيماريها

مقدار روي مورد نياز:

ميزان موردنياز روي با برآورد 40% جذب روي غذا بر اساس توصيه RDA 15 ميلي گرم و بر اساس توصيه FAO/WHO 5/5 مــيـلي گرم اعلام شده است. در دوران بارداري روزانه 75/0 ميلي گرم روي و در دوران شيردهي روزانه 10 ميلي گرم توصيه شده است كه با اين ميزان 3 ميلي گرم روي دفعي از طريق شير تامين مي شود.

از آنجائي كه قابليت جذب روي از منابع حيواني بيشتر از منابع گياهي است، در صورتي كه قسمت اعظم روي دريافتي از منابع گياهي تامين شود نياز به اين عنصر افزايش مي يابد.

منابع غذايي روي:

مواد غذايي غني از پروتئين منابع خوب روي بشمار مي روند. از اين رو منابع غذايي حيواني و برخي غذاهاي دريافتي از غني ترين منابع روي بشمار مي روند. صدفهاي خوراكي غني ترين منبع روي را تشكيل مي دهند و گوشت گاو، گوسفند، جگر، كليه و دل نيز از منابع خوب روي هستند. روي در منابع گياهي به مقادير متفاوتي وجود دارد. غلات و حبوبات حاوي مقادير زيادي روي هستند، اما در عين حال بدليل اسيدفتيك و ديگر مواد مداخله كننده در جذب اين عنصر، روي موجود در آنها از نظر زيست دسترسي مطلوب نيست. علل تخمير منجر به توليد آنزيم فيتاز شده و موجب كاهش فيتات موجود در اين مواد غذايي مي گردد. بعلاوه بيش از 80% روي موجود در دانه هاي كامل غلات، پس از فرآيند آسياب كردن از بين مي رود. دانه هايي مانند گردو، بادام و فندق نيز از منابع خوب روي هستند. سبزيها، ميوه ها و روغنها، چاي و قهوه حاوي مقادير بسيار جزئي روي هستند.

 مقدار روي در 100 گرم مواد غذايي

ارزيابي وضعيت روي بدن

بررسي باليني وضعيت تغذيه اي روي بسيار مشكل است و در كمبود پاراكلينيك، بعلت فقدان علائم اختصاصي، معاينه بدني و جستجوي علائم باليني بكار گرفته نمي شود. ارزيابي وضعيت تغذيه اي روي عمدتا“ از طريق روش هاي بيوشيميايي انجام مي گيرد و متداولترين روش سنجش ميزان روي در پلاسما و يا سرم است. در كمبود روي سطح روي پلاسما و سرم كاهش مي يابد. ميزان روي در گلبول هاي قرمز و يا ميزان دفع ادراري روي شاخص حساسي براي تعيين ميزان روي نمي باشد، زيرا اينها منعكس كننده روي دريافتي هستند و نه وضعيت روي بدن.

گرچه غلظت روي سرم تحت تاثير استرس و تغييرات آلبومين قرار مي گيرد ولي در عين حال شاخص مناسبي براي ارزيابي وضعيت روي جامعه بشمار مي رود.

مسموميت روي

مسموميت روي بسيار نادر است و در موارد حاد همراه با تهوع، استفراغ، اسهال و تب است. مسموميت در موارد دريافت مقادير زياد (مساوي و بيش از 1 گرم در روز) گزارش شده است. در كوتاه مدت تغييرات فيزيولوژيك مانند افزايش دفع روي و يا كاهش جذب روي در دستگاه گوارش در پاسخ به دريافت زياد از بروز عوارض پيشگيري مي كند. در اين مواقع جذب ساير ريزمغذيها مانند مس نيز مختل مي گردد.

دفتر بهبود تغذیه جامعه

معاونت بهداشت

وزارت بهداشت و درمان