يد يكي از ريزمغذي هاي ضروري براي بدن است كه بيشتر در اقيانوس‌ها يافت مي‌شود. يون يد در اثر تابش پرتوهاي خورشيد به يد آلي تبديل مي‌شود كه چون فرار است از سطح درياها تصعيد مي‌شود. غلظت يد در آب دريا 50 تا 60 ميكروگرم در ليتر و در هوا حدود 6/0 ميكروگرم براي هر مترمكعب است. يدي كه در آتمسفر قرار داد با ريزش باران به سطح خاك باز مي‌گردد. باران‌ها، سيلاب‌ها و يخبندان‌ها يد موجود در خاك را شسته و به رودخانه‌ها، درياچه‌ها و درياها مي‌ريزند. بنابراين بيشتر نقاط دنيا، به ويژه مناطق كوهستاني با كمبود يد روبرو هستند. درمناطقي مثل ژاپن كه مردم از جلبك ها استفاده مي  كنند يد مورد نياز روزانه با مصرف اين گياهان دريايي تامين مي شود درمناطقي كه آب وخاك از نظر ميزان يد فقير است محصولات غذايي نيز يد كافي ندارند وتنها راه براي تامين يد مورد نياز بدن افزودن آن به نمك خوراكي است.

متابوليسم يد در بدن: در بدن افراد سالمي كه در مناطق با يد كافي زندگي مي‌كنند ، بين 10 تا 20 ميلي‌گرم يد وجود دارد. از اين مقدار، 70 تا 80 درصد آن در تيروئيد ذخيره مي‌شود. مهمترين مورد استفاده يد در بدن، شركت در ساختن هورمون‌هاي تيروئيد است. اگرچه تيروئيد، خود مكانيسم‌هايي دارد  كه مي‌تواند كمبود جزيي يد را تا حدودي جبران كند ولي كمبود شديد يد موجب مي‌شود كه در عملكرد غده تيروئيد اختلال‌هاي شديدي بروز كند. مصرف روزانه يد در مناطق مختلف دنيا متفاوت است و از چندين ميكروگرم (مناطق گواتر آندميك) تا چندين ميلي‌گرم (ژاپن) در روز مي‌رسد. در كشورهايي كه به نان و نمك و ساير اغذيه‌ها مواد يددار اضافه مي‌كنند (مانند كشورهاي غربي) ميزان مصرف روزانه يد تا 500 ميكروگرم و در ساير كشورها ميانگين مصرف روزانه بين 150 تا 200 ميكروگرم است. روزانه هر فرد، به 150  ميكروگرم يد نياز دارد كه 5 تا 10 درصد آن از راه آب و بقيه با مواد غذايي تامين مي‌شود.

قسمت اعظم يد از طريق غذا يا آب به بدن مي‌رسد و مقدار كمتري نيز از تجزيه مواد يددار بدن حاصل مي‌شود. يد به سرعت از راه دستگاه گوارش جذب مي‌شود و مقدار كمي از آن در مدفوع باقي مي‌ماند. تمام يد مصرف شده به سرعت در روده‌ها جذب مي‌شود. روزانه 120 ميكروگرم يد توسط تيروئيد جذب مي‌شود. تيروئيد حدود 8000 ميكروگرم يد در خـــود ذخيره دارد. روزانه 60 ميكروگرم از يد جذب شده بدون تغيير مي‌ماند و 60 ميكروگرم به صورت هورمون‌هاي تيروئيد به درون خون ترشح مي‌شود. هورمون‌ها در ياخته‌هاي اعضاي ديگر بدن- به ويژه كبد و كليه- تجزيه شده، يد آزاد مي‌شود. علاوه بر غده تيروئيد، مخاط معده و غده پاراتيروئيد نيز قادر به جذب و تغليظ يد هستند.

دفع يد به طور عمده توسط كليه انجام مي‌شود و تقريباً معادل مقداري است كه روزانه مصرف مي‌شود.

هورمون هاي تيروئيد پس از آن كه در تيروئيد ساخته شدند با جريان خون در سراسر بدن حركت كرده و بسياري از فعل و انفعالات شيميايي قسمتهاي مختلف بدن را كنترل مي نمايند، اين هورمون ها براي تكامل و عملكرد طبيعي بدن، مغز و دستگاه عصبي، براي حفظ گرماي بدن و انرژي ضروري هستند. اختلال در رشد مغزی وجسمی ،کری ولالی ولوچی چشم ، کاهش بهره هوشی کودکان  ،کاهش قدرت یاد گیری وافت تحصیلی از دیگر عوارض کمبود ید است.

منابع غذايي يد: اگرچه غني بودن آب از يد براي تامين يد گياهان و حيواناتي كه از آن آب استفاده مي‌كنند لازم است، تا انسان كه از مواد گياهي و حيواني استفاده مي‌كند بتواند آن را به مقدار كافي دريافت كند؛ مع‌هذا مقدار يدي كه بدن به طور مستقيم از آب دريافت مي‌كند حدود 5 درصد نيازهاي انسان را برآورده مي‌سازد. بنابراين غني بودن مواد گياهي و حيواني از يد براي دريافت كافي اين ماده ضروري است. مقدار يد كمتر از 2 ميكروگرم در ليتر در يك منطقه معمولاً با حالات كمبود يد همراه است.

در مناطقي كه دچار كمبود يد نيستند، بيشتر دانه‌هاي غلات و حبوبات، ميوه‌ها و سبزي‌ها از نظر مقدار يد فقير هستند. اسفناج، شلغم، جعفري، كاهو، برگ درخت مو مقدار زيادي يد (هر كيلوگرم خشك آن‌ها بيشتر از 1000 ميكروگرم يد) دارند، كلم، نعناع، تربچه، پياز، باميه حاوي مقادير متوسط يد هستند (يك كيلوگرم خشك هر يك از آن‌ها بين 300 تا 600 ميكروگرم يد دارد). بديهي است در مناطقي كه ميزان يد آب كاهش يافته، مقدار يد سبزي‌ها كمتر از مقادير ذكر شده است و با تشديد كمبود يد در اين مواد، اين عنصر به مقدار بسيار جزيي يافت مي‌شود. مقدار يد در محصولات شير و تخم‌مرغ و مواد ديگر حيواني متغير است و به ميزان يد خاك و بالنتيجه مقدار يد گياهاني كه حيوانات از آن تغذيه مي‌كنند بستگي كامل دارد

غذاهاي دريايي مانند صدف‌ها و ميگو از منابع غني يد هستند ولي چون در برنامه غذايي سهم كمي دارند در تامين يـــد بـــدن انســـان اثــــر زيـــادي ندارند. در هر كيلوگرم ماهي آب شور 300 تا 3000 ميكروگرم و ماهي آب شيرين 20 تا 40 ميكروگرم يد دارد. ميزان يد ماهي درياچه‌ها از درياها كمتر است. از آن جا كه اگر فردي بخواهد ميزان يد روزانه خود را از محصولات دريايي تامين كند بايد روزانه به طور مستمر بيش از 300 گرم از اين مواد مصرف كند، بنابراين نمي‌توان مصرف اين مواد را به عنوان تنها راه پيشگيري از كمبود يد توصيه كرد.

 دفتر بهبود تغذيه جامعه