معمولا“ از چند روش براي رساندن يد به بدن استفاده مي شود:
1- مكمل ياري: استفاده از قرصهاي يدات پتاسيم، محلول لوگل، روغن يده (تزريقي يا خوراكي)
2- غني سازي: افزودن يد به نان، نمك، شير، آب، غذاي كودك.
3- تغيير در عادات غذايي: مصرف بيشتر غذاهاي دريايي، جلبكها و مصرف كمتر مواد گواترزا.
4- فعاليتهاي بهداشت عمومي: افزايش دسترسي به مراقبتهاي بهداشتي اوليه.
بجز روشهاي فوق مي توان از كودهاي شيميايي حاوي يد و غذاي دامي يد دار نيز بعنوان روشي براي تامين يد مورد نياز انسان استفاده كرد. البته هر يك از روشها منافع و معايب خاصي دارند.
استفاده از نمك يددار در جهان:
اكنون رايجترين روش در سراسر دنيا براي تامين يد مورد نياز بدن استفاده از نمك يددار است. كشورهاي زيادي در دهه هاي گذشته با تدوين قوانيني فروش و توزيع نمك غير يددار را در مناطق خاص يا كل كشورشان ممنوع كرده اند كه در اين زمينه مي توان به سوئيس، كانادا، اتريش و برزيل اشاره كرد كه به ترتيب در سالهاي 1924، 1949، 1963، 1957 قانونگذاري داشته اند. تجربه ساير كشورهاي دنيا نشان مي داد كه كشورهاي اروپائي، امريكا، استراليا و تعداد زيادي از كشورهاي ديگر در سالهاي 1920 به بعد يد را به نمك طعام افزوده اند و تجربه موفقي در كاهش شيوع گواتر داشته اند. ضمن اينكه گزارشي دال بر عوارض ناشي از مصرف نمك يددار گزارش نشده است و حتي بعضي از كشورها مصرف نمك يددار را اجباري كرده اند.
چرا نمك يددار مي شود؟
به دلايل زير نمك بعنوان بهترين حامل براي يد انتخاب شده است :
1- ميزان مصرف روزانه نمك معمولا“ ثابت است.
2- مصرف نمك وابسته به وضعيت اقتصادي خانوار نيست.
3- نظارت و پايش مصرف آن به راحتي قابل انجام است.
4- افزودن يد به نمك تاثيري بر بو، رنگ يا مزه نمك ندارد.
5- افزودن يد به نمك اثر سوء بر مصرف كننده نمي گذارد.
6- هزينه هاي افزودن يد به نمك بسيار ناچيز است.
7- روش مطمئن و ايمني است.
8- اثرات مثبت اين روش در كشورهاي ديگر ديده شده است.
يددار نمودن نمك قديميترين، مناسبترين و كم خرجترين روش كنترل كمبود يد است،
محلول روغني يد، اين محلول از مدتها قبل به صورت تزريق درون عضلاني در بسياري از ممالك مانند چين، گينه جديد، نپال، اكوادور، اندونزي وزئير مورد استفاده قرار گرفته است. هر تزريق براي سه تا پنج سال يد بدن را به ميــزان كـــافي تامين مي كند. اخيرا" از كپسولهاي خوراكي كه براي يك سال موثر هستند، استفاده مي شود. مشكلات اين روش عبارتند از:
الف) پرخرجتر است؛
ب) شركت هاي محدودي آن را توليد مي كند و ممكن است خريد آن مشكل باشد؛
ج) در مبتلايان به گواتر چند گرهي در سنين بالا ممكن است سبب بروز پركاري تيروئيد شود. بيشتر صاحبنظران معتقدند كه روش اصلي پيشگيري IDD توزيع نمك يددار است ولي استفاده از تزريق محلول روغني يد را در فاصله اي كه نمك يددار تهيه و با وضع قوانين لازم به طريق صحيح توزيع شود (كه معمولا" چند سال طول مي كشد) مفيد مي دانند. همچنين در مناطقي كه امكان دسترسي به آنها كم است و جاده و امكانات مناسب وجود ندارد، تزريق محلول روغني بسيار مناسب است. تزريق يك ميلي ليتر محلول روغني يددار به افراد يك تا 40 ساله و 5/0 ميلي ليتر به كودكان زير يك سال نياز يد را به مدت 3 تا 5 سال تامين مي كند. بعلاوه، اين محلولها در پيشگيري اختلالهاي ناشي از كمبود يد، موثر بودن در درمان كمكاري تيروئيد ناشي از كمبود يد در كشور ما و ساير نقاط جهان مشخص شده است.
در ايران نمك هاي خوراكي با 40 گاما يد بصورت يدات پتاسيم غني مي شوند. كليه نمك هاي خوراكي بايد در كارخانجات توليد كننده با يدات پتاسيم غني شوند.
دفتر بهبود تغذيه جامعه