درمان باليني بيماران بطور مفصل در ضميمه شماره يك بحث شده است. اين دستورالعمل‌هاي درماني مي بايست در اختيار كاركنان بهداشتي كه بيماران وبايي را درمان مي‌كنند قرار گيرد.

ارزيابي دهيدارتاسيون

پس از مشاهده مورد مشكوك به وبا در تسهيلات بهداشتي، مي‌بايست بلافاصله ميزان دهيدراتاسيون تخمين زده شود. در صورت فقدان درمان سريع و مناسب موارد شديد، دهيدارتاسيون مي‌تواند منجر به فوت بيمار ظرف چند ساعت گردد. در طول دوره درمان پايش مستمر وضعيت باليني تا پايان اسهال لازم مي‌باشد زيرا ممكن است دفع ناگهاني و زياد مايعات در هر زمان رخ دهد.

درمان دهيدارتاسيون

در اغلب بيماران مبتلا به وبا، تنها درمان با ORS كافي است. در اغلب موارد، محلولهاي خوراكي ORS مي‌تواند بيماران را حتي با وجود استفراغ، از دهيدارتاسيون رهايي بخشد زيرا جذب محلول ORS بهرحال صورت مي‌گيرد. بسته هاي پودر ORS با فرمول توصيه شده سازمان جهاني بهداشت براي تنظيم تعادل الكتروليتي و آنچه از طريق مدفوع از دست رفته است، كاملاً مناسب مي‌باشد. در موارد دهيدارتاسيون شديد، بمنظور پيشگيري از بروز شوك، نارسايي كليه و مرگ در ابتدا مي بايست مايعات و الكتروليت‌هاي از دست رفته را با محلولهاي وريدي جبران كرد. اگرچه در اين بيماران نيز محلول خوراكي ORS مي بايست به محض توانايي بيمار در نوشيدن، شروع و جايگزين تزريقات وريدي گردد.

محلول وريدي ارجح توصيه شده، رينگرلاكتات مي‌باشد. در صورت عدم دسترسي مي‌توان از نرمال سالين (normal saline) يا از محلول قندي نمكي (half normal saline with 5% glucose) استفاده نمود. اين سرمها براي جبران الكتروليت‌هاي بدن كم اثرتر مي‌باشند زيرا اختلالات الكتروليتي را بر طرف نمي‌كنند. در چنين مواردي مي‌بايست بطور همزمان محلول ORS جهت جبران الكتروليت‌هاي از دست رفته تجويز گردد. دقت شود كه تجويز محلول‌هاي قندي تنها، هيچگونه اثري در درمان دهيدارتاسيون نداشته و نمي بايست تجويز شوند.

در شرايطي كه دسترسي به محلولهاي وريدي وجود ندارد و يا بيمار قادر به خوردن ORS نيست مي‌توان از لوله بيني معدي (nasogastric tube) جهت رساندن محلول ORS به بيمار استفاده كرد.

عوارض بيماري

در طي بيماري، دو عارضه ممكن است در بيماران مبتلا به دهيدارتاسيون شديد رخ دهد: 1) اِدِم ريه كه بصورت سرفه و اشكال در تنفس بروز مي‌كند. اين عارضه، بيشتر در شرايط تجويز محلول‌هاي قندي نمكي يا نرمال سالين به تنهايي و بدون تجويز همزمان محلول ORS اتفاق مي‌افتد. 2) نارسايي كليه، زماني پيش مي‌آيد كه حجم مايعات وريدي تجويز شده كم بوده يا به كندي صورت گرفته باشد و يا بيمار براي بار دوم دچار دهيدراتاسيون شديد گردد. كليه موارد مشكوك به وبا بايستي تا پايان دوره اسهال در تسهيلات بهداشتي تحت نظر باقي بمانند و حتي پس از تصحيح دهيدراتاسيون مي‌بايست از نقطه نظر كفايت جايگزيني مايعات از دست رونده مراقبت شوند

تجويز آنتي بيوتيك

تجويز آنتي بيوتيك حجم و طول مدت اسهال و مدت عفونت زايي را كاهش مي‌دهد. آنتي بيوتيك جهت بيماران دچار دهيدراتاسيون شديد توصيه مي شود. تجويز گسترده دارو مي‌تواند منتج به ايجاد سوش‌هاي مقاوم دارويي و به هدر رفتن منابع محدود پزشكي گردد. زماني كه با وجود تجويز آنتي بيوتيك، اسهال بيش از 48 ساعت ادامه يابد، احتمال وجود مقاومت دارويي مطرح است. نوع و مقدار داروي لازم جهت درمان وبا در ضميمه شماره يك آمده است. پيشگيري دارويي افراد در تماس نزديك با بيماران در بخش 4 – 6 بحث شده است.

برآورد ملزومات درماني مورد نياز

داشتن ملزومات كافي و مطلوب، نقش حياتي بر زندگي مبتلايان به وبا بويژه در شروع همه گيري دارد. بايد توجه داشت كه با توجه به اينكه گسترش ويبريوكلرا تحت تاثير عواملي همچون درصد افراد با امكان دسترسي به آب سالم و توالت و همچنين رفتارهاي بهداشتي و نحوه تهيه و مصرف غذا مي‌باشد، پيش بيني وسعت طغيان و با كاري بس مشكل است. بنابراين، پيش‌بيني ملزومات مورد نياز، مشكل و اين موضوع به خودي خود اهميت گزارشات مراقبتي مداوم و صحيح را از مكان‌هاي طغيان مشخص مي‌كند. تسهيلات بهداشتي مي‌بايست امكان دسترسي سريع به داروها و محلول‌هاي مورد لزوم در درمان وبا را داشته باشند و اين موضوع بويژه در جايگزيني ذخاير بكار گرفته شده در آغاز همه‌گيري بسيار مهم است. افزون بر اين، آنتي بيوتيك و محلول تزريقي و خوراكي موجود در انبارها مي‌بايست بطور منظم با توجه به تاريخ انقضا يا داروهاي مورد مصرف معمول تسهيلات بهداشتي جايگزين گردند تا تاريخ ملزومات منقضي نشود. استقرار نظام پايش مناسب، به جايگزين به موقع ملزومات و برگشت موادي كه پس از طغيان باقي مانده است كمك مي‌كند.

مراكز بهداشت شهرستان‌هايي كه سابقه برخورد با همه‌گيري وبا را داشته‌اند لازم است ذخاير و ملزومات را باندازه يك ماه در اختيار داشته باشند، كه محاسبه اين مقدار متأثر از برآورد مبني بر همه‌گيري‌هاي گذشته است. هدف از اين اقدام، تأمين نيازهاي فوري در صورت بروز همه‌گيري تا زمان دريافت امكانات اضافي است. روش ديگر برآورد نيازهاي دارويي، پيش بيني تعداد احتمالي ابتلا در صورت همه‌گيري است كه اين مستلزم توجه به ميزان ممكن حملة بيماري است. در جمعیت های زیاد ، سازمان جهانی بهداشت در نظر گرفتن میزان حمله 2/0 درصد را توصیه کرده است. در مناطق روستایی با جمعیت کمتر از 5 هزار نفر ، میزان حمله بیشتر ( 2 درصد ) مطرح می شود. در جريان همه‌گيري‌هاي طولاني، برآورد ميزان حمله را مي‌شود براساس مناطق گرفتار شده تخمين زد. همانطوري كه قبلاً گذشت، اين برآوردها بايستي نيازهاي اوليه بيماران را در آغاز همه‌گيري تا زمان درخواست و دريافت داروهاي درخواستي اضافي (در صورت نياز بيشتر) تأمين نمايد.

نحوه برآورد ملزومات مورد نياز براي همه گيري وبا

بر مبناي بكارگيري ميزان حمله

قدم اول) جمعيت منطقه در معرض همه‌گيري را در عدد 002/0 ضرب نمائيد. عدد حاصل تعداد افرادي را كه احتمال بيمار شدن براي آنها مطرح است را برآورد مي‌نمايد.

* اگر ميزان حمله 2/0 درصد در نظر گرفته شود جمعيت را در عدد 002/0 ضرب كنيد.

* اگر ميزان حمله 2 درصد در نظر گرفته شده جمعيت را در عدد 02/0 ضرب كنيد.

* در صورتي كه ميزان حمله را در منطقه دچار همه‌گيري بدانيد، جمعيت را در ميزان حمله شناخته شده ضرب نمائيد.

قدم دوم) عدد حاصل از قدم اول (تعداد افرادي كه تصور مي‌شود بيمار مي‌شوند) را بر عدد 100 تقسيم كنيد.

قدم سوم) ارقام توصيه شده از فهرست ملزومات مورد نياز (ضميمه 5) را در عدد حاصل از قدم دوم ضرب نمائيد. بدين ترتيب مقدار مورد نياز هريك از اقلام بدست مي‌آيد.

در مواردي كه طغيان براي اولين بار مطرح مي‌شود، تسهيلات بهداشتي منطقه مي بايست صورتي از ملزومات درماني و كنترلي را تهيه و به مركز بهداشت شهرستان ارسال دارند. مركز بهداشت وظيفه دارد اين فهرست‌ها را جمع بندي نموده، ملزومات مورد نياز را محاسبه و گزارش يا درخواست را به مقامات استاني يا سطوح ذيربط اعلام دارد.

ايجاد استقرار خدمات درماني

اكثر خدمات درماني جهت بيماران وبايي در طي همه‌گيري از طريق نظام جاري مراقبت‌هاي بهداشتي قابل ارائه است. در مواردي ممكن است ضرورت ايجاب كند كه مراكز خدمات درماني موقتي بطور اورژانس در مناطق دوردست و يا به منظور جلوگيري از ازدحام در مراكز ثابت موجود، ايجاد و استقرار يابند. در اين مراكز مي بايست نيروي انساني كافي و آموزش ديده، دارو و ملزومات در حد مورد نياز فراهم گردد. همچنين اين مراكز بايد در نظام گزارش دهي ادغام گردند. افزون بر اين، چنين مراكز موقتي مي‌بايست امكانات شستشوي دست ، دفع فاضلاب و زباله‌هاي الوده را بنحو مطمئن دارا باشند.

در چنين شرايطي بايد تيم‌هاي كارشناسي متشكل از كادرهاي پزشكي، بهداشت محيط و آموزش بهداشت كه تجربة كافي در زمينة درمان و مهار همه گيري وبا دارند، جهت اجراي آموزش‌هاي لازم به كارمندان كم تجربه‌تر، رفع نقايص و جبران نارسايي‌ها به مراكز درماني موقت و تسهيلات بهداشتي كه فاقد كادر كافي هستند، اعزام شوند.