- رویکرد ارتقای سلامت :
تعریف :
ارتقای سلامت فرایندی است که هدف آ ن توانمندسازی مردم برای افزایش کنترل آنها بر سلامت خویش و در نهایت بهبود مستمر سلامت خود و جامعه ای که در آن زندگی می کنند می باشد .
ارتقای سلامت عبارت است از فرایند توانمند سازی مردم و جوامع برای افزایش کنترل آنها بر تعیین کننده های سلامت و از طریق آن بهبود سلامت خویش است . ارتقای سلامت به وسیله مردم و با همراهی مردم و نه برای مردم صورت می گیرد .هیچ فردی به تنهایی نمی تواند بر کلیه عواملی که سلامت وی را تحت تاثیر قرار می دهند ، کنترل داشته باشد .بنابر این ارتقای سلامت نه تنها شامل اعمال و اقداماتی است که به سوی تقویت مهارت ها و ظرفیت های افراد هدایت می شود بلکه همچنین به تقویت ظرفیت گروه ها ،سازمان ها و جوامع برای رویارویی با شرایط اجتماعی و اقتصادی زیربنایی و محیط های فیزیکی که سلامت را تحت تاثیر قرار می دهند ، منجر می شود .
توانمند سازی :
توانمندسازی در ارتقای سلامت فرایندی است که از طریق آن مردم کنترل بیشتری بر تصمصیم گیری ها و اقداماتی که سلامت آنها را تحت تاثیر قرار می دهند به دست خواهند آورد .
هدف توانمندسازی در ارتقای سلامت ،توانمند کردن افراد و جوامع برای تصمیم گیری در زمینه انتخاب بهترین گزینه سلامت به توجه و تاکید بر نقش و اهمیت شناخت تعیین کننده های سلامت که در محیط فیزیکی و اجتماعی نمود عینی دارند ،می باشد .
مراحل کلیدی در فرایند توانمند سازی جوامع :
1-برقراری ارتباط و تماس با جامعه
2-تعیین اهداف توانمندسازی جامعه
3-تدوین استراتزی و وظایف کلیدی طرح های توانمندسازی
4-تعیین ساختار طرح های توانمنسازی
5-شناسایی مشوق ها و انگیزه های مناسب
6-مدیریت فرایند توانمند سازی
7-ارایه حمایت و نظارت مناسب
8-اجرای فعالیت های پیش بینی شده در طرح
9-پایش و ارزشیابی اجرای طرح توانمند سازی
-توسعه ارتباطات برای ارتقای سلامت :
- هدف کلی آن استفاده ی راهبردی از ارتباطات برای بهبود سلامت می باشد .ارتباطات برای سلامت شامل مطالعه و استفاده از راهبردهای ارتباطات برای شکل دهی و تاثیرگذاری بر تصمیمات تقویت کننده سلامت افراد و جامعه می باشد . ارتباطات برای سلامت ،حوزه های ارتباطات و سلامت را به یکدیگر متصل نموده و به طور فزاینده ای به عنوان عنصری اساسی در تلاش های بهبود سلامت فردی و اجتماعی شناخته شده است . وسعت ارتباط سلامت شامل جلوگیری از بیماری ها ارتقای سلامت ،سیاست مراقبت های بهداشتی و حرفه ، مراقبت های بهداشتی برای افزایش کیفیت زندگی و سلامت افراد جامعه می باشد .
- ارتباطات اثر بخش برای سلامت می تواند به افزایش آگاهی افراد امخاطرات سلامت و راه حل آنها ،ایجاد انگیزه و مهارت های مورد نیاز برای کاهش مخاطرات مذکور ، کمک به آنها برای جلب حمایت افراد دچار وضعیت های مشابه و تغییر یا تقویت نگرش آنها کمک کند .
- در بعد فردی ارتباطات سلامت می تواند تقاضای خدمات بهداشتی مناسب را افزایش داده و از تقاضای خدمات بهداشتی نامطلوب بکاهد . ارتباطات برای سلامت می تواند اطلاعات در دسترس برای کمک به روش های پیچیده تر نظیر انتخاب برنامه ها، مراقبان و درمان های سالم و روش های پیشگیری مطمئن را فراهم می سازد .
- در بعد جامعه ارتباطات سلامت بر دستور کار جامعه اثر می گذارد . از نتایج اثر بخش ارتباطات در جامعه می توان به جلب حمایت همه جانبه برا سیاست ها و برنامه ها ،ترویج تغییرات مثبت در محیط های اقتصادی ،اجتماعی و فیزیکی ف بهبود ارایه خدمات بهداشتی و تاثیرات ان در حمایت از هنجار های اجتماعی مفید برا سلامت و کیفیت زندگی اشاره کرد .
- آموزش سلامت مبتنی بر جامعه:
برنامه های آموزش سلامت مبتنی بر جامعه به معنای حرکت به بیرون از بخش سلامت برای سلامت است . و هدف کلی آن افزایش کیفیت ، دسترسی و اثربخشی برنامه های سلامت است .
برنامه های آموزش سلامت مبتنی بر جامعه برای دسترسی به مردم در خارج از موقعیت های سنتی ارائه مراقبت های بهداشتی و برای توسعه موقعیت های سلامت در ورای بخش سلامت طراحی می شوند .موقعیت ها کانال هایی برای دسترسی به مخاطبین مورد نظر و هم راهکارهایی برای پوشش بیشترین جمعیت ممکن هستند . چنین روندی می تواند به بهبود سلامت بخش عظیمی از جامعه منجر شود .
یک علت مهم طراحی برنامه های آموزش سلامت مبتنی بر جامعه این است که سلامت و کیفیت زندگی به بسیاری از عوامل و سیستم های اجتماعی وابسته است و فقط به یک سیستم مراقبت پزشکی و بهداشتی مناسب وابسته نمی باشد .
آموزش مبتنی بر جامعه در چهار موقعت عمده دخالت می کند :
1-موقعیت مدارس : به عنوان معبری مهم برای دسترسی به کل جمعیت جامعه بویژه برای آموزش کودکان و نوجوانان
2-موقعیت محیط کار : به عنوان فرصت مناسبی برای اجرای برنامه ها و سیاست های آموزش سلامت و اقدامات محیطی حامی سلامت
3- موقعیت مراکز ارایه خدمات بهداشتی درمانی : به هدف استفاده بهینه از " لحظه ی مناسب برای اموزش "
4-موقعیت جامعه : برای پوشش باقیمانده ی جمعیت که در سه موقعیت مذکور تحت پوشش برنامه های آموزش سلامت نبوده اند .
چرا آموزش سلامت مبتنی بر جامعه ؟
1- تنوع قومی و فرهنگی و تاثیر آن در برخورداری از سلامت
2- فقر
3- فقدان دسترسی کافی به خدمات بهداشتی درمانی کیفی
4- کمبود خدمات بهداشتی پیشگیرانه
5- ضرورت تطابق برنامه های پیشگیرانه با نیازهای جامعه با در نظر گرفتن عوامل مورد نظر افراد نظیر وضعیت ناتوانی ،توجهات جنسی و مناسبات جنسیتی که نقش مهمی در تعیین نتایج سلامت ، رفتارها ، الگوی مصرف و نگرش گروه های سنی و قومی ایفا می کنند .
مزایای استفاده از برنامه های آموزش سلامت مبتنی بر جامعه:
1- رابطه اموزش سلامت با مداخلات پیشگیرانه و ارتقای سلامت و بهبود کیفیت زندگی را شفاف ساخته و تعاملات درون بخشی با سایر واحد های ارایه خدمات سلامت را از آشفتگی موجود می رهاند .
2- موقعیت های مناسب برای آموزش سلامت را برجسته نموده و تعاملات برون بخشی آموزش سلامت (و حتی بخش سلامت ) را هدفمند ، موثر و کیفی می سازد .
3- راهبردها و مداخلات موثر منطبق با شرایط بهداشتی کشور را با توجه به تابلوی بیماری و مرگ میر ، ترکیب جمعیتی ، رفتارهای مخاطره آمیز شایع و همسانی موقعیت های مناسب مداخله مشخص می سازد .
4- مشکل نداشتن شاخص های مورد اجماع برای آموزش سلامت را با ارایه ی شاخص های معتبر و قابل اندازه گیری مرتفع می سازد .
5- ابزار تعیین سرانه آموزش سلامت با هدف توسعه سرمایه گذاری برای اموزش سلامت را در اختیار ما می گذارد
6- فرصت مناسبی را برای بازیابی جایگاه تشکیلاتی و اداری ،برنامه و بودجه ای اموزش سلامت در وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی فراهم می سازد .
- مشارکت برای ارتقای سلامت :
فرایندی است که در آن مردم می توانند با هم برای ایجاد تغییر در زندگی خود کار کنند و در تصمیم گیری در رابطه بامسایل پیرامو ن زندگی خود نقش فعال داشته باشند .
معنای مشارکت در ارتقای سلامت این است که در آن اعضای یک جامعه نیازهای سلامت شان را تعیین نموده ،توجه نمایند که چگونه می توانند با این نیاز ها روبرو شوند ،به طور گروهی در مورد اولویت های شان تصمیم بگیرند و با هم برای نیل به اهداف طراحی شده بر اساس حمایت مقتضی کار کنند .
مشارکت موثر جامعه ،نیازمند درگیری همه بخش های داخل یک جامعه و نه تنها قدرتمندترین آنها یا آنهایی که به راحتی در دسترسند، می باشد .