مونوکسید کربن و اثرات آن

نام سند کنترل بهداشتی هوا
نگارش دکتر منصور غیاث‌الدین
تاریخ صدور 1396 چاپ سوم
نام کامل فایل آلودگی هوا: منابع، اثرات و کنترل
شرح سند کتاب آلودگی هوا- موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران
نویسنده / مترجم دکتر منصور غیاث‌الدین
 

مونوکسید کربن با فرمول CO وزن مولکولی 01/28 نقطه ذوب 207 درجه سلسیوس و نقطه جوش 192 درجه سلسیوس گازی است بی رنگ و بی بو که حاصل احتراق ناقص زغال و سوخت های فسیلی است. حد طبیعی آن در هوا 0/01-0/2ppm ( حجمی ) است. در مناطق شهری معمولا زیر 17ppm است ولی در شهر تهران در ساعات ترافیک و در بعضی مناطق برای کوتاه مدت تا 50ppm و حتی بیشتر هم گزارش شده است. در محیط های بسته و کارگاه ها غالبا از 100 پی پی ام هم تجاوز می نماید. مونوکسید کربن چهار نوع اثر مهم بر اعمال فیزیولوژیکی انسان دارد:

1) اثرات قلب و عروق           2) رفتارهای عصبی             3) اثر Fibrinolysis                 4) اثر بر جنین

هیپوکسی که بوسیله مونوکسید کربن ایجاد می شود منجر به نارسائی در اعمال حسی و عضلات مثل مغز، قلب، جدار داخلی عروق خونی و پلاکت ها می شود. با توجه به اینکه میل ترکیبی مونوکسید کربن باهموگلوبین خون حدود 220 برابر بیشتر از اکسیژن است، در محیط های آلوده کربوکسی هموگلوبین خون به سرعت افزایش می یابد. در جوانان با رسیدن کربوکسی هموگلوبین خون به 5% ظرفیت اکسیژن گیری بدن پایین آمده و اثرات آن روی قلب بطور وضوح نشان داده شده است. در جدول 3 و 4 اثر روی سلامت انسان که در اثر تماس با غلظت های مختلف CO و افزایش کربوکسی هموگلوبین بوجود می آید، مشاهده می شود.

جدول 1 - اثرات بهداشتی مونوکسید کربن

 

مقدار ( PPM ) مدت تماس اثرات
9 8 ساعت حد استاندارد ملی
50 6 هفته تغییر در ساختار قلب و مغز حیوانات
50 در 50 دقیقه تغییر در دید و شفافیت نسبی
50 8 تا 12 ساعت اختلالات عصبی

 

جدول 2- اثرات افزایش کربوکسی هموگلوبین خون

 

غلظت %COHb  اثرات
1 > بدون اثر محسوس
1-2 بعضی شواهد در رفتار
2-5 اثر روی اعصاب مرکزی و اختلال در تشخیص فواصل زمانی
5-10 عدم تشخیص روشن و سایر اعمال Psychomotor
10-80 سر درد شدید، خستگی، گیجی، کما، قطع تنفس و مرگ

 

 

10 گام براي ايمني در برابر مونوكسيد كربن

( شما نمي توانيد آن را ببينيد، و يا بو و مزه آن را احساس كنيد )

مسموميت با گاز مونوكسيد كربن موضوعي است كه عامه مردم درباره آن اطلاع خيلي كمي دارند. نه تنها اين گاز منجر به مرگ و مير مي‌گردد، بلكه باعث ضايعات عصبي پايدار در درازمدت مي‌شود. در كوتاه مدت، منجر به احساس ناخوشي و بيماري شده و مانع از زندگي با نشاط و شاداب شما خواهد گرديد. در اين مقال آن چه كه شما بايد براي محافظت خودتان انجام دهيد، آورده شده است؛ با مطالعه و رعايت اين 10 گام ممكن است زندگي شما، خانواده شما و يا ديگران حفاظت شود.

 

1. رنگ شعله وسايل حرارتي‌تان را بررسي نماييد، اگر رنگ آن نارنجي است، وسيله شما مشكل دارد. هرچند كه رنگ آبي آن الزاماًَ به معناي سلامت و ايمني كامل نيست. سالانه وسيله حرارتي مورد نظر را بررسي و سرويس نموده و در صورت امكان از آشكارگر گاز استفاده نماييد

2. بررسي دودكش، آيا مسدود شده است؟ آيا گياهان خزنده بر روي ديوارهاي شما روئيده‌اند؟ آيا پرندگان در بالا و روي دودكش شما آشيانه دارند؟ كليه اين مسدود كننده‌ها را به طور كامل از ناحيه اطراف دودكش برچيده و يك نرده حفاظتي جهت جلوگيري از نشستن و لانه گذاري پرندگان بر روي آن كارگذاري نماييد؛ و يا در صورت كارگذاري اوليه آن را چك نماييد.

3. آيا شما كباب پز گازي افقي داريد؟ اينها مخصوصاًَ مي توانند خطرناك باشند. آيا كباب پز شما به طور صحيح كار مي‌كند؟ وسايل قديمي تر مي تواند مشكل آفرين تر باشد، از يك وسيله جديدتر و با ايمني بالا به جاي آن استفاده كنيد. اجاق تان را بررسي نماييد.

4. آيا تهويه و جريان كافي هوا وجود دارد؟ جريان هوا را از منافذ و لاي پنجره ها و ديوارها بررسي كنيد. آيا شيشه دولايه كارگذاشته شده است؟ اگر وسيله حرارتي در داخل منزل شما هواي كافي نداشته باشد توليد مونوكسيد كربن خواهد نمود.

5. آخرين بررسي وسيله حرارتي شما كي بوده است؟ اين كار را هر سال انجام دهيد و آن را به تصادف و اتفاق واگذار نكنيد. به خاطر داشته باشيد تنها يك مهندس و يا تكنسين فني مي‌تواند شرايط را به طور سالانه بررسي و رسيدگي نمايد، و نيز يك آشكارگر گاز مونوكسيد كربن را نصب نمايد.

6. آيا از يك بيماري و يا درد نامشخص مثل خستگي و كوفتگي، دردهاي عضلاني، مشكلات گوارشي،  رخوت، سرگيجه، سردرد و ... رنج مي‌بريد؟ به پزشك خود مراجعه كنيد و تست كربوكسي هموگلوبين بدهيد، بيدرنگ از خانه تان بيرون برويد، مادامي كه مونوكسيد كربن در خون شما كاهش نيافته جايي نرويد و از جاي خود بلند نشويد.

7. آياشما يك مستاجريد؟ آيا شما گواهي ايمني داريد؟ آيا مالك شما به طور سالانه وسيله و سيستم حرارتي منزل را جهت اصلاح مشكلات بررسي مي نمايد؟ (طبق قانون بايستي انجام دهد). آيا يك مهندس اين بررسي را به طور كامل انجام داده است؟ او چه مدت در خانه شما جهت اين كار بوده است؟ آيا مالك شما آشكارگر گاز مونوكسيد كربن را كار گذاشته است؟

8. آياشما مالك (صاحبخانه) هستيد؟ آيا بررسيها را مطابق قوانين و اصول مقرر انجام داده ايد؟ حتي شما مسئول بيماري و يا مرگ ناشي از اين مرگ و ميرها خواهيد بود. يك آشكارگر گاز براي خود و مستاجرين تان نصب نمائيد. چون شما مالك هستيد بايستي سعي و تلاش خود را به كار ببنديد. اهمال كاري شما سبب به دردسر افتادن و حتي زندان نيز براي شما خواهد شد.

9. همه ما در تعطيلات احساس خوبي خواهيم داشت. اگر شما احساس خوبي داشته باشيد احتمالا به علت اين است كه شما منبع سم (گاز) را برطرف نموده ايد. اگر سلامتي شما در بازگشت از تعطيلات به سمت كاهش و ركود پيش مي‌رود، ممكن است كه به علت عدم رغع مشكل شما اثرات بيماري ناشي از وجود سم مونوكسيد كربن در منزلتان را تحمل كنيد.

10. مهمترين چيز اين است كه شما خود و خانواده تان را مي توانيد در مقابل خطرات ناشي از مسموميت با مونوكسيد كربن با تهيه آشكارگر گاز مونوكسيد كربن داراي حساسيت به مقادير كم گاز محافظت نمائيد. اگر شما يك آشكارگر نصب نمائيد حداقل مطمئن خواهيد شد كه تمام كارهاي لازمه جهت حفظ سلامتي‌تاان را انجام داده‌ايد.

 

 بهداشت محیط