« ... با ابراهیم و اسماعیل عهد بستیم خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفان و راکعان و ساجدان تمیز بکنند.»

« دستور العمل اجرایی طرح شبنم »

برای اجرایی کردن طرح شبنم وایجاد شورای بهداشت نمازگزاران مساجد مراحل ذیل باید به مورد اجرا درآید :

1 – معاون محترم بهداشتی سلامت بعنوان دبیر شورای استانی وانتخاب یک نفر از کارشناسان بهداشت محیط استان بعنوان مسئول پیگیری طرح تعیین وباابلاغ ریاست محترم دانشگاه / دانشکده علوم پزشکی وخدمات بهداشتی درمانی فعالیت راشروع نمایند .

2 – هماهنگی وتشکیل جلسات شورای مذکور باحضور اعضای مرتبط که پیوست میباشد بادعوت معاون بهداشتی / سلامت دانشگاه / دانشکده علوم پزشکی وخدمات بهداشتی درمانی بعنوان دبیر شورا صورت می پذیرد ( طرح مذکور از طریق واحدهای ستادی سازمان ها به واحدهای استانی ابلاغ شده است )

3 – دراولین جلسه ضمن توزیع کلیات طرح وآئین نامه مقررات بهداشتی مساجد اهمیت بهداشت در مساجد ووضعیت موجود بهداشت دراین گونه اماکن تعیین میگردد وضرورت همکاری ها جهت تامین اهداف سلامت وبهداشت درمساجد مطرح وسپس باتوجه به چارت ووظایف سطوح مختلف طرح بحث وتبادل نظر میشود .

4 – درمورد راه اندازی شورا در سطوح شهرستان وشهر وروستا وبررسی وضعیت بهداشت مساجد تحت پوشش وتعیین اولویت ها ونحوه مداخله وتعیین میزان مشارکت هربخش وجلب مشارکت بخش خصوصی ونحوه تدوین برنامه عملیاتی جهت بهبود وضعیت وجود بحث وتصمیم گیری بعمل می آید .

5 – شاخص های عمده طرح عبارتند از : میزان دفع بهداشتی فاضلاب وزباله ، میزان دسترسی به آب آشامیدنی سالم ، میزان استفاده از سرویس بهداشتی ( توالت ، دستشویی ، وضوخانه ) ، میزان استفاده از سیستم ایمنی واطفاء حریق مناسب ، میزان رعایت بهداشت عمومی ( نظافت وشستشوی مرتب فرش ها وپرده ها ، صحن ، حیاط ) میزان موارد ممنوعیت مصرف دخانیات درداخل مسجد ، استفاده از آبدارخانه ویاآشپزخانه بهداشتی میباشد . ضمناً باعنایت به شرایط محلی ، اولویت های دیگر می توانند مد نظر قرارگیرند .

6 – برنامه ریزی مناسب جهت ارتقای شاخص ها در کلیه سطوح دردستور کار شوراها قرارمی گیرد بدیهی است برنامه های اجرایی باید پاسخگوی تعیین میزان شاخص ها دروضعیت موجود نیز باشد .

عنوان طرح : شورای بهداشت نمازگزاران مساجد ( شبنم )

هدف کلی طرح : ارتقای سطح بهداشت مساجد ، حسینیه ها وتکایا و سایر اماکن متبرکه وحفظ وارتقای سطح سلامت نمازگزاران وعبادت کنندگان .

مقدمه واهمیت موضوع :

مساجد ودیگر اماکن متبرکه محل عبادت وسجدگاه عابدین ومومنین بوده همانطوریکه خداوند درآیه 125 سوره بقره می فرماید :

(( وهنگامیکه گردانیدیم خانه کعبه را محل ثواب از برای مردمان وامن وجایگاه نمازرامقام ابراهیم قراردادیم . وعهد کردیم باابراهیم واسماعیل که پاک کنند خانه مرا برای طواف کنندگان ومقیمان وراکمان وصاحبان )) این خود نشان دهنده اهمیت والای رعایت ضوابط بهداشتی دراین اماکن متبرکه میباشد باعنایت به اینکه دراین اماکن اجتماع مردم درمراسم وجلسات معنوی وحتی اجتماعی هم شکل می گیرد وعدم رعایت ضوابط بهداشتی اعم از بهداشت فردی ویامحیطی خود می تواند منبع بروز وشیوع انواع بیماریها گردد از طرفی پاکیزه نگهداشتن این اماکن بعنوان یک ترس عملی برای جامعه به ویژه کودکان ونوجوانان می شود واین خود می تواند بهترین راه جذب این قشر از جامعه به مساجد واماکن متبرکه باشد در غیر این صورت عدم رعایت نظافت عمومی وضوابط بهداشتی  که متاسفانه دربعضی از مساجد واماکن متبرکه دیده می شود باعث دفع نوجوانان وجوانان وجدا نمودن آنها از این اماکن خواهد شد از طرفی مسجد واماکن متبرکه میتواند بعنوان یک پایگاه مهم سلامت تبدیل شود که سنت بزرگان دینی ما نیز براین منوال بوده است لذا براین شدیم که طرحی تحت عنوان فعال نمودن شورای بهداشت نمازگزاران مساجد باجلب مشارکت مسئولین امر بویژه هیئت های محترم امناء وپایگاههای بسیج مساجد تدوین وانشاا... باتوکل برخداوند به مرحله اجرا درآورده تاقدمی مثبت در جهت ارتقای سطح سلامت جامعه برداریم .

وضعیت موجود :

براساس گزارش واصله درسال 83 از معاونت های محترم بهداشتی سراسرکشور وبررسی بعمل آمده از گزارشات فوق 34 درصد مساجد فاقد سیستم دفع بهداشتی فاضلاب و52 درصد نیز فاقد دستشویی وضوخانه بهداشتی و5/83 درصد فاقد وسائل اطفاء حریق و62 درصد فاقد آبدارخانه بهداشتی و47 درصد فاقد توالت بهداشتی میباشند باتوجه به اینکه آمار دقیقی از سیستم لوله کشی مایع دستشویی ونظافت عمومی نیز دردست نیست ولی براساس مشاهدات می توان به جرات گفت که 80 درصد مساجد فاقد سیستم بهداشتی مایع دستشویی وحتی صابون مایع میباشند و30 درصد نظافت مستمر ررعایت نمی کنند که ارتقای شاخصهای بهداشتی فوق به مشارکت عمومی وعزم ملی نیاز میباشند که انشاا... باتصویب واجرای طرح فوق به اهداف مورد نظر خواهیم رسید .

اهداف اختصاصی :

1 – بهبود وضعیت سیستم بهداشتی فاضلاب تاپایان برنامه چهارم تاسقف 90 درصد

2 – بهبود وضعیت بهداشتی دستشویی وضوخانه تاپایان برنامه چهارم تاسقف 80 درصد

3 – بهبود وضعیت بهداشتی آبدارخانه های مساجد واماکن متبرکه تاپایان برنامه چهارم تاسقف 60 درصد

4 – بهبود وضعیت بهداشتی توالت های مساجد واماکن متبرکه تاپایان برنامه چهارم تاسقف 80 درصد

5 -  بهبود وضعیت بهداشتی آب مصرفی  مساجد واماکن متبرکه تاپایان برنامه چهارم تاسقف 100 درصد

6 – بهبود وضعیت  ایمنی در مساجد واماکن متبرکه تاپایان برنامه چهارم تاسقف 50 درصد

7 – افزایش سطح اطلاعات بهداشتی مردم تاپایان برنامه چهارم تاسقف 50 درصد

8 – بهبود وضعیت های بهداشتی زباله تاپایان برنامه چهارم تاسقف 95 درصد

استراتژی :

1 – هماهنگی وتعامل باسازمان تبلیغات اسلامی – سازمان اوقاف وامورخیریه – پایگاه بسیج شهرداری وستاد امور مساجد

2 – تصویب طرح وتعیین اعتبارات مورد نیاز مربوطه ومحل تامین اعتبار

3 – تشکیل شورای بهداشت نمازگزاران مساجد ( باعضویت امام جماعت مسجد ویاامکنه متبرکه ومسئول هیئت امناء ومسئول بسیج مسجد یامحل ( بسیج خواهران وبرادران بصورت جداگانه هرکدام یک نفر ) وکاردان ویاکارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشتی درمانی شهری منطقه در شهر وباعضویت امام جماعت ومسئول هیئت امناء ومسئول بسیج محل یا مسجد ( بسیج خواهران وبرادران بصورت جداگانه ) ومسئول شورای اسلامی محل یادهدار محل وبهورز در مناطق روستایی

4 – تعیین وظایف برای اعضاء شورای بهداشت نمازگزاران مساجد

5 – تدوین برنامه توجیهی وآموزش به تفکیک هریک از اهداف

6 – تهیه وتدوین نظام ثبت گزارش دهی

فعالیتها :

- برگزاری کارگاه آموزشی توجیهی طرح برای اعضاء بین بخشی هراستان

- تهیه مواد آموزشی

- آموزش وابلاغ ماموریت اعضای شورای بهداشت مساجد

- تعیین اولویت های بهداشتی هرمسجد یاامکنه متبرکه توسط شورای مذکور

- تهیه برنامه زمان بندی هرمسجد ومحل مورد نظر برای بهبود وارتقای شاخصهای بهداشتی اعلام شده توسط وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی

- تدوین وتعیین وظایف سازمانهای مرتبط درارتقاء وبهبود وضعیت موجود

- برگزاری جلسات سخنرانی باحضور کارشناسان بهداشتی جهت ارتقای اطلاعات بهداشتی مردم

- گزارش دهی فصلی به مرکز بهداشتی درمانی مراکز بهداشت شهرستانها 

- گزارش شش ماهه به مراکز بهداشت استانها ووزارت بهداشت ودرمان

7- راه اندازی شورای بهداشت شهرستان با دبیری رئیس مرکز بهداشت شهرستان و حضور نمایندگان دستگاههای عضو در سطح شهرستان انجام خواهد  شد.

8- برای راه اندازی شورای بهداشت در شهر و روستا لازم است یکی از مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی با انتخاب رئیس مرکز بهداشت درمان شهرستان به عنوان دبیرخانه شورای بهداشت نمازگزاران مساجد شهر و یا روستا تعیین و رئیس مرکز بهداشتی درمانی منتخب به عنوان دبیر تعیین گردد . بدیهی است در صورت ضرورت و با تشخیص اعضا شورای شهرستان ، در یک منطقه وسیع می توان دو یا بیشتر مرکز بهداشتی درمانی شهری یا روستایی را به عنوان دبیرخانه تعیین نمود.

9- مسئولیت اجرای برنامه های ابلاغ شده در مساجد به عهده مسئول هیئت امنای مسجد مربوطه می باشد.

10- نظارت مستمر بر فعالیت های اجرایی  هیئت های امنای  مساجد در هر سطح در جهت ارتقای شاخص های بهداشتی و هماهنگی جهت برگزاری برنامه های آموزشی مرتبط به عهده شوراهای بهداشت نمازگزاران مساجد می باشد.

11- گزارش کار جلسات و پیشرفت کار شورا و میزان مشارکت بخش ها هر سه ماه یکبار  باید پس از جمع بندی به سطوح بالاتر تا دبیرخانه شورای کشوری بهداشت نمازگزاران مساجد مستقر در مرکز سلامت محیط و کار ارسال شود.

                                                                                                                                                                      ومن ا... التوفیق

چارت تشکیلاتی  سطوح مختلف شورای بهداشت نمازگزاران مساجد ( کلیک کن )

وظایف سطوح مختلف شورای بهداشت نمازگزاران مساجد:

1-وظایف شورای کشوری :

1-1-تدوین ضوابط و دستورالعمل

2-1-هماهنگی با شورای استان ها

3-1-پشتیبانی و نظارت و پایش

4-1-پیگیری و جلب مشارکت سایر بخش ها

5-1-تهیه گزارش بر حسب موارد به مقامات

6-1-تعیین اولویت های ملی

2-وظایف شورای بهداشت نمازگزاران مساجد استانی :

1-2- ابلاغ ضوابط و دستورالعمل ها دریافتی به شهرستانها

2-2- هماهنگی با شوراهای شهرستانها

3-2- نظارت بر فعالیتهای  شهرستان ها و پشتیبانی

4-2- ارائه گزارش به شورای کشوری

5-2- جلب مشارکت برون بخشی

6-2- ارائه پیشنهاد به شورای کشوری

3-وظایف شورای بهداشت نمازگزاران مساجد شهرستان :

1-3- ابلاغ ضوابط و دستورالعمل ها به شهرها و بخش ها

2-3- هماهنگی با شورای شهرها و بخش ها

3-3- نظارت و پشتیبانی بر اجرای ضوابط و دستورالعمل ها

4-3- ارائه گزارش و پیشنهاد به شورای استان

5-3- جلب و مشارکت سایر بخشها

6-3- اولویت بندی نیازها بر اساس امکانات و اهمیت موضوعات

4-وظایف شورای بهداشت نمازگزاران مساجد بخش یا شهر:

1-4- اجرای ضوابط و دستورالعمل های ارسالی

2-4- تشکیل شوراهای بهداشت نمازگزاران مساجد بر حسب مورد

3-4- هماهنگی با هیئت های امنا جهت پیشبرد اهداف برنامه

4-4- پشتیبانی و نظارت بر فعالیت های اجرایی

5-4- ارائه گزارش به شورای شهرستان

6-4- تعیین اولویت ها

7-4 انجام بازدیدهای ادواری

8-4- تشکیل جلسات  آموزشی برای هیئت امنا و خدام

9-4- تشکیل جلسات آموزشی برای ائمه محترم جماعات و روحانیون در قبل از ماههای رمضان و محرم که برای تبلیغ اعزام می شوند

10-4- تهیه و تکثیر بروشورها و پمفلت  و مطالب آموزشی مرتبط

* با تشخیص اعضا در کلیه سطوح و دعوت دبیر  شورای مربوطه ، افراد حقیقی و یا حقوقی حسب مورد به جلسات دعوت می شوند.

* وظایف دبیرخانه در کلیه سطوح شورای بهداشت نمازگزاران مساجد:

1- تهیه صورتچلسات  و انعکاس آن به اعضا

2- تشکیل جلسات

3- پیگیری مصوبات جلسات

4- تهیه گزارش و انعکاس به مراجع دیربط

5- پیگیری برای تامین  اعتبار از طریق سازمان های عضو در شورا

6- پیگیری برای تدین برنامه سالیانه و پنج ساله

7- برگزاری همایش ها و برنامه های آموزشی ملی و محلی حسب تصمیمات شورا

 

جدول ارزيابي بهداشت محيط مساجد شهري

شهرستان	تعدادكل مساجد تحت پوشش	تعداد مساجد با امتياز تا 50	تعداد مساجد با امتياز 51 تا 75	تعداد مساجد با امتياز 76 تا 100	تعداد مساجد داراي آبدارخانه			تعداد مساجد داراي توالت		تعداد مساجد داراي دستشويي		تعداد مساجدبا سيستم دفع فاضلاب		تعداد مساجد داراي كپسول اطفا حريق		تعداد مساجد با كفشداري
					بهداشتي	غير بهداشتي	فاقد آبدارخانه	بهداشتي	غير بهداشتي	بهداشتي	غير بهداشتي	بهداشتي	غير بهداشتي	بهداشتي	غير بهداشتي	بهداشتي	غير بهداشتي	فاقد كفشداري
آذرشهر	50	12	12	26	32	13	5	30	11	35	7	49	1	31	19	46	2	2
اسكو	12	ـ	ـ	12	12	ـ	ـ	12	ـ	11	ـ	12	ـ	12	ـ	12	ـ	ـ
اهر	36	15	16	5	13	21	2	17	19	18	18	35	1	9	27	12	22	2
بستان آباد	13	3	5	5	7	6	ـ	10	3	9	4	11	2	10	3	5	7	1
بناب	42	11	21	10	28	12	2	24	18	19	23	40	2	17	25	21	19	2
تبريز	202	66	90	46	65	90	21	107	97	102	78	178	27	74	87	109	79	41
جلفا	14	2	4	8	11	3	ـ	13	1	10	4	14	ـ	6	5	1	12	13
چاراويماق	4	3	ـ	1	1	2	ـ	1	2	1	2	3	ـ	3	ـ	3	ـ	ـ
سراب	30	8	16	6	25	4	ـ	24	6	28	2	30	ـ	21	9	27	3	ـ
شبستر	54	18	25	11	42	10	2	62	15	37	14	45	8	32	20	42	12	ـ
عجب شير	12	4	4	4	8	4	ـ	9	3	9	3	11	1	2	7	7	3	2
كليبر	8	3	2	3	5	3	ـ	5	3	3	2	8	ـ	2	7	4	1	3
مراغه	100	28	42	30	50	50	ـ	70	30	80	20	100	ـ	80	20	60	40	ـ
مرند	61	6	41	14	43	14	4	38	22	40	19	51	10	28	33	47	9	5
ملكان	13	4	6	3	4	8	1	8	5	9	4	10	3	4	9	13	ـ	ـ
ميانه	35	16	13	6	28	7	ـ	26	9	18	17	ـ	35	17	18	12	13	10
ورزقان	4	2	2	ـ	ـ	4	ـ	ـ	4	1	3	2	2	ـ	4	1	3	ـ
هريس	44	17	21	6	16	23	5	13	24	16	26	22	22	8	36	17	25	2
هشترود	16	7	9	ـ	8	8	ـ	7	9	13	3	16	ـ	4	12	5	11	ـ
استان	750	225	329	196	398	282	42	476	281	459	249	637	114	360	341	444	261	83

جدول ارزيابي بهداشت محيط مساجد روستايي

شهرستان	تعدادكل مساجد تحت پوشش	تعداد مساجد با امتياز تا 50	تعداد مساجد با امتياز 56 تا 75	تعداد مساجد با امتياز 76 تا 100	تعداد مساجد داراي آبدارخانه			تعداد مساجد داراي توالت		تعداد مساجد داراي دستشويي		تعداد مساجدبا سيستم دفع فاضلاب		تعداد مساجد داراي كپسول اطفا حريق		تعداد مساجد با كفشداري
					بهداشتي	غير بهداشتي	فاقد آبدارخانه	بهداشتي	غير بهداشتي	بهداشتي	غير بهداشتي	بهداشتي	غير بهداشتي	بهداشتي	غير بهداشتي	بهداشتي	غير بهداشتي	فاقد كفشداري
آذرشهر	63	20	27	16	40	20	3	44	15	38	17	43	10	24	39	36	22	5
اسكو	60	23	17	20	30	24	6	37	23	35	25	52	8	12	48	38	22	2
اهر	187	148	29	10	30	77	80	54	108	33	102	91	59	22	165	41	83	63
بستان آباد	­ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ
بناب	72	30	19	23	49	16	7	53	21	37	35	59	13	5	67	56	5	2
تبريز	61	48	8	5	5	48	8	13	48	15	46	45	16	ـ	61	5	48	8
جلفا	25	5	7	10	15	10	ـ	15	10	13	12	20	5	ـ	ـ	ـ	25	25
چاراويماق	40	27	11	2	5	15	20	10	9	5	5	5	12	1	39	10	15	13
سراب	106	43	39	24	51	36	19	88	33	52	18	51	27	29	77	61	25	20
شبستر	168	87	44	37	133	10	25	127	41	134	34	159	9	110	58	118	50	ـ
عجب شير	75	22	22	31	48	18	9	51	19	52	18	52	12	28	47	54	9	12
كليبر	162	71	62	29	33	65	64	36	126	16	43	29	133	19	143	4	18	140
مراغه	116	49	51	16	20	76	20	40	76	50	66	100	16	30	86	5	ـ	11
مرند	146	64	50	35	86	46	18	98	32	77	37	106	43	30	119	77	30	42
ملكان	119	66	45	8	49	45	25	46	55	54	65	52	67	18	101	69	43	7
ميانه	367	346	69	52	77	192	98	79	288	18	349	ـ	367	18	349	9	175	183
ورزقان	79	39	29	11	31	20	28	38	36	32	25	34	45	10	69	41	11	27
هريس	65	33	22	10	40	10	15	35	22	24	17	31	32	12	53	37	13	15
هشترود	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ	ـ
استان	1914	1121	551	339	742	728	445	864	962	685	914	929	874	368	1521	661	594	575