نظام مراقبت هپاتیت های منتقله از راه خون ( B و C )

وپژه آموزش بدو خدمت  پزشکان مراکز بهداشتی درمانی

 استان آذربایجان شرقی

محمد نعلبندی - کارشناس پیشگیری و مبارزه با بیماریهای واگیر

عناوین آموزشی  

·         آموزش راه های پیشگیری از هپاتیت های منتقله از راه خون در گروه های هدف برنامه طبق راهنمای کشوری مراقبت هپاتیت

·         آموزش روش های انتقال در هپاتیت های منتقله از راه خون در گروه های هدف برنامه طبق راهنمای کشوری مراقبت هپاتیت

·     آموزش راه های کنترل تماس های شغلی و احتیاطات لازم در هپاتیت های منتقله از راه خون در گروه های هدف برنامه طبق راهنمای کشوری مراقبت هپاتیت

اهداف رفتاری

پزشک برنامه شناسایی کودکان در معرض آلودگی به HBV را توضیح دهد

پزشک برنامه بررسی و مراقبت نوزاد متولد شده از مادر آلوده به HBV را توضیح دهد

پزشک برنامه بررسی و مراقبت موارد Needle Stick را توضیح دهد

پزشک برنامه بررسی و مراقبت اطرافیان افراد آلوده به HBV و HCV را توضیح دهد

پزشک برنامه بررسی و مراقبت صاحبان مشاغل پر خطر و افرادی که با اجسام تیز و نافذ سر و کار دارند را توضیح دهد

پزشک برنامه بررسی و مراقبت HBV و HCV در افراد مبتلا به بیماریهای آمیزشی، ایدز و HIV مثبت، تالاسمی، هموفیلی و تحت دیالیزی را توضیح دهد

پزشک برنامه بررسی و مراقبت افراد با سابقه رفتار پر خطر (اعتیاد تزریقی، بی بند و باری جنسی و .........) را توضیح دهد

پزشک برنامه ایمن سازی و پروفیلاکسی در گروه های هدف ایمن سازی را توضیح دهد

پزشک برنامه آموزش بیماری و نحوه بر خورد با آن و رعایت اصول احتیاطات استاندارد را توضیح دهد

پزشک برنامه بررسی و مراقبت اپیدمیولوژیک موارد شناسایی شده جدید آلوده به HBV را توضیح دهد

پزشک برنامه بررسی و مراقبت دوره ای موارد مزمن و حاد آلوده به HBV را توضیح دهد

پزشک برنامه مشاوره با بیمار و اطرافیان بیمار در مورد بیماری و نحوه بر خورد با آن و رعایت اصول استاندارد را توضیح دهد

پزشک برنامه درمان بیماران  آلوده به HBV را توضیح دهد

پزشک اقدامات تشخیصی هپاتیت B حاد و مزمن را توضیح دهد

پزشک برنامه ثبت و گزارش دهی نتایج اقدامات بر اساس راهنمای کشوری و دستورالعمل های برنامه را توضیح دهد

با عنایت به ادغام  برنامه نظام مراقبت هپاتیت B   در سیستم سلامت کشور وظایف پزشکان محترم تیم سلامت به شرح زیر می باشد:

باید کلیه زنان بارداری که قبلا بر علیه هپاتیت واکسینه نشده اند در اولین مراقبت بارداری ( هفته 10-6 بارداری ) از نظر HBsAg غربال گری شوند در صورتی که مادر بارداری در هفته 10-6 بررسی نشده لازم است در هفته 32-24 حاملگی وضعیت آلودگی او مشخص گردد.

 مادران بارداری که بعد از هفته 32 در معرض آلودگی قرار گیرند باید قبل از زایمان از نظر HBsAg و IGM anti HBc  مورد آزمایش قرار گیرند و زنانی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند ( مثل همسران معتادان تزریقی و ....) تست HBsAg علاوه بر هفته 10-6 باید در ماه های آخر بارداری تکرار گردد.

معرفی مادر باردار جهت تهیه ویال HBIG قبل از هفته 33 بارداری و حداکثر در عرض یک هفته پس از تشخیص HBsAg در مادر باردار (HBIG توسط خانواده وی تهیه و در دسترس قرار گیرد) . ویال HBIG به همراه دوز اول واکسن در محل زایمان در 12 ساعت اولیه تزریق شود. و ادامه واکسیناسیون بر علیه هپاتیت طبق دستورالعمل ایمن سازی  باید انجام بگیرد.

 باید در فاصله 15-9 ماهگی نوزاد از نظر ایجاد پاسخ مناسب (anti HBs ) و تعیین آلودگی به HBV ( HBsAg ) مورد پیگیری و  بررسی قرار گیرد در صورت مثبت شدن HBsAg در 15-9 ماهگی، نوزاد جهت ارزیابی بیشتر به مراکز تخصصی ارجاع می گردد و در صورت منفی بودن نتایج تستهای HBsAg و anti HBs باید نوزاد مجددا واکسینه شود.

باید اقدامات لازم جهت پیشگیری از عفونت بدنبال تماس های شغلی مورد استفاده قرار گیرد ( مانند استفاده از وسایل محافظت کننده، عدم سرپوش گذاری سوزن بعداز تزریق، استفاده از Safety Box برای جمع آوری سرنگ های آلوده و یا استفاده از وسایل پزشکی بی خطر که از ایجاد جراحت جلوگیری می کند) و اقداماتی که بدنبال تماس با منبع آلوده  لازم است باید بر اساس راهنمای کشوری انجام دهد ( مانند شست شوی محل جراحت با آب و صابون و شست شوی چشم ها با آب تمیز یا استریل و نرمال سالین )

بدنبال تماس های شغلی برای شروع درمان با توجه به وضعیت فرد منبع، واکسینه بودن فرد تماس یافته و میزان ایمنی زایی واکسن تصمیم گیری گردد. افرادی که واکسن هپاتیت را دریافت کرده اند و از ایمنی لازم بر خوردار هستند در معرض خطر آلودگی نبوده و تنها اقدامات اولیه کافی است. در موارد Needle Stick در افرادی که واکسینه نشده اند و از ایمنی لازم برخوردار نیستند و یا واکسینه شده اند اما از سطح ایمنی آنها اطلاعی در دست نیست از HBIG همراه با واکسن مطابق راهنمای کشوری استفاده می گردد. اقدامات فوق باید هر چه سریعتر ( تا 24 ساعت بعداز تماس ) شروع گردد و از 7 روز دیرتر نگردد و در صورت انجام واکسیناسیون بایستی بعداز 3 ماه از آخرین نوبت تزریق واکسن، سطح ایمنی اندازه گیری شود. به فرد آسیب دیده آموزش داده می شود چنانکه در طول 6 ماه بعداز تماس، نشانه ای از بیماری هپاتیت در وی ایجاد شد به مرکز مراجعه نماید و نهایتا موارد  Needle Stick ثبت و نتایج جهت اقدامات تکمیلی به مرکز بهداشت گزارش می گردد.

باید اطرافیان موارد جدید آلوده به HBV مورد پیگیری، بررسی و مراقبت ( شامل واکسیناسیون، مشاوره و آموزش ) قرار گیرند.

در صورت ظن آلودگی به  HBV در صاحبان مشاغل پر خطر و افرادی که با اجسام تیز و نافذ سر و کار دارند مورد بررسی و مراقبت قرار گیرد. تمامی آرایشگران مرد و زن باید از نظر آلودگی به HBV در زمان صدور کارت سلامت با هماهنگی مسئول بهداشت محیط منطقه مورد آزمایش قرار گرفته و موارد منفی واکسینه و با افراد آلوده طبق بند 13 رفتار می گردد و نیازی به منع از  کار ندارد ولی شاگردان شغل آرایشگری و کارورزان باید قبل از شروع به کار آزمایش شوند و موارد مثبت و آلوده باید به یادگیری شغل دیگری اقدام نماید.

افراد مبتلا به بیماریهای آمیزشی، ایدز و HIV مثبت، تالاسمی، هموفیلی و تحت دیالیزی، افراد با سابقه رفتار پر خطر (اعتیاد تزریقی، بی بند و باری جنسی و .........) باید مورد  بررسی و مراقبت قرار گیرند.

نظارت بر اجرای برنامه ایمن سازی و پروفیلاکسی در گروه های هدف ایمن سازی ضروری می باشد.

مشاوره با بیمار و اطرافیان به منظور مداخله به موقع پیشگیرانه و ارتقاء کیفیت زندگی بیماران و شناسایی افراد در معرض خطر و آلوده به HBV از اهمیت لازم بر خور دار می باشد.

آموزش بیماری و نحوه بر خورد با HBV و رعایت اصول احتیاطات استاندارد و نظارت بر اجرای برنامه در سایر واحدها لازم است.

موارد جدید آلوده به HBV باید مورد پیگیری و بررسی اپیدمیولوژیک قرار گرفته و فرمهای مربوطه تکمیل و اطلاعات لازم در دفتر بیماران قابل پیگیری و مراقبت قید گردیده و مراقبت های دوره ای بر اساس راهنمای کشوری و فرم بررسی بیماری مورد پیگیری قرار گیرد.

اقدامات لازم برای تشخیص هپاتیت در مراحل حاد، مزمن ( فعال و یا غیر فعال )، پاک شده، مرحله فعال شدن هپاتیت B ، حالت عود حاد هپاتیت  B با توجه به راهنمای کشوری جهت ادامه مراقبت لازم و ضروری می باشد.

درمان بیماران با هدف حذف آلودگی به منظور پیشگیری از سرایت و گسترش آن، توقف گسترش بیماری کبد و بهبود نمای بالینی و بافت شناسی بیمار بر اساس راهنمای کشوری نظام مراقبت هپاتیت B و در صورت نیاز ارجاع بیماران به مراکز تخصصی جهت بررسی، درمان و بستری ضروری می باشد.

ثبت و گزارش دهی نتایج اقدامات بر اساس راهنمای کشوری و دستورالعمل های مربوطه به مرکز بهداشت شهرستان و نظارت بر اجرای برنامه و موارد مربوط به برنامه های مدیریتی و چک لیست عملکرد در سایر واحدها مورد تاکید می باشد.